Ο «δάσκαλος των σοφών» Αριστοτέλης 384-322 π.χ.χ. Ο Παππούς μας

Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 π.Χ. στα Αρχαία Στάγειρα της Χαλκιδικής (σημερινή ονομασία της περιοχής Λιοτόπι, μισό χιλιόμετρο νοτίως της Ολυμπιάδας).
Ο πατέρας του Νικόμαχος ήταν γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄, τον οποίο είχε πατέρα ο Φίλιππος.
Ο Νικόμαχος, που κατά το Σουίδα είχε γράψει έξι βιβλία φυσικής και ένα ιατρικής, θεωρούσε πρόγονό του τον ομηρικό ήρωα και γιατρό Μαχάονα, το γιο του Ασκληπιού. Πίστευαν ότι και της μητέρας του η καταγωγή ήταν θεϊκή. Ονομαζόταν Φαιστίς, είχε έρθει με Χαλκιδείς αποίκους στα Στάγειρα και ανήκε στο γένος των Ασκληπιαδών.
Ο Αριστοτέλης πρόωρα ορφάνεψε από πατέρα και μητέρα και την κηδεμονία του ανέλαβε ο φίλος του πατέρα του Πρόξενος, που ήταν εγκαταστημένος στον Αταρνέα της μικρασιατικής Αιολίδας, απέναντι από τη Λέσβο.

Ο Πρόξενος, που φρόντισε τον Αριστοτέλη σαν δικό του παιδί, τον έστειλε στην Αθήνα σε ηλικία 17 ετών (367 π.Χ.), για να γίνει μαθητής του Πλάτωνα.
Πράγματι ο Αριστοτέλης σπούδασε στην Ακαδημία του Πλάτωνα επί 20 χρόνια (367 - 347), μέχρι τη χρονιά δηλ. που πέθανε ο δάσκαλός του. Στο περιβάλλον της Ακαδημίας άφηνε κατάπληκτους όλους και τον ίδιο το δάσκαλό του, με την ευφυΐα και τη φιλοπονία του. Ο Πλάτωνας τον ονόμαζε "νουν της διατριβής" και το σπίτι του "οίκον αναγνώστου".
Όταν το 347 π.Χ. πέθανε ο Πλάτωνας, προέκυψε θέμα διαδόχου στη διεύθυνση της σχολής. Επικρατέστεροι για το αξίωμα ήταν οι τρεις καλύτεροι μαθητές του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης, ο Ξενοκράτης και ο Σπεύσιππος.

Ο Αριστοτέλης τότε μαζί με τον Ξενοκράτη εγκατέλειψε την Αθήνα και εγκαταστάθηκαν στην Άσσο, πόλη της μικρασιατικής παραλίας, απέναντι από τη Λέσβο.
Την Άσσο κυβερνούσαν τότε δύο πλατωνικοί φιλόσοφοι, ο Έραστος και ο Κορίσκος, στους οποίους είχε χαρίσει την πόλη ο ηγεμόνας του Αταρνέα και παλιός μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, Ερμίας.
Οι δύο φίλοι, κυβερνήτες της Άσσο, είχαν ιδρύσει εκεί μια φιλοσοφική σχολή, ως παράρτημα της Ακαδημίας. Στην Άσσο ο Αριστοτέλης δίδαξε τρία χρόνια και μαζί με τους φίλους του κατόρθωσε ό,τι δεν μπόρεσε ο Πλάτωνας.
Συνδέθηκαν στενά με τον Ερμία και τον επηρέασαν τόσο, ώστε η τυραννία του να καταστεί πραότερη και δικαιότερη.
Το τέλος του τυράννου όμως ήταν τραγικό.
Επειδή προέβλεπε την εκστρατεία των Μακεδόνων στην Ασία, συμμάχησε με το Φίλιππο. 
Γι αυτό τον συνέλαβαν οι Πέρσες και τον θανάτωσαν με μαρτυρικό σταυρικό θάνατο.

Το 345 π.Χ. ο Αριστοτέλης, ακολουθώντας τη συμβουλή του μαθητή του Θεόφραστου, πέρασε απέναντι στη Λέσβο και εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη, όπου έμεινε και δίδαξε μέχρι το 342 π.Χ. Στο μεταξύ είχε παντρευτεί την ανιψιά και θετή κόρη του Ερμία, την Πυθιάδα, από την οποία απέκτησε κόρη, που πήρε το όνομα της μητέρας της.
Μετά το θάνατο της πρώτης του συζύγου ο Αριστοτέλης συνδέθηκε αργότερα στην Αθήνα με τη Σταγειρίτισσα Ερπυλλίδα, από την οποία απέκτησε ένα γιο, το Νικόμαχο.

Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε ότι ο Αριστοτέλης είναι ταυτόχρονα και ο πρώτος πανεπιστήμονας όλων των εποχών. Εκανε πλούτο παρατηρήσεων στους χώρους της Αστρονομίας, της Μετεωρολογίας, της Φυσικής, της Ψυχολογίας και προπαντός της Ζωολογίας και Βιολογίας, όπου βασίζεται κατά κύριο λόγο η φήμη του ως ερευνητή- επιστήμονα.
Εθεσε έτσι τα θεμέλια των βασικών σήμερα επιστημών και προσέφερε έναν αξιοθαύμαστο αριθμό ορισμών φιλοσοφικών και επιστημονικών κλάδων, όπως λογική, ηθική, ρητορική, πολιτική και οικονομική επιστήμη, φυσική, βιολογία, μετεωρολογία κ.λπ.
Παράλληλα δημιούργησε πλήθος όρων τους οποίους χρησιμοποίησαν και συνεχίζουν να χρησιμοποιούν οι φιλόσοφοι και οι επιστήμονες ως σήμερα. Κύριος μοχλός της σκέψης του Αριστοτέλη στάθηκε η προσπάθεια να εξηγήσει τον κόσμο της εμπειρίας με έναν μετασχηματισμό που θα επέφερε σε βασικές θέσεις της πλατωνικής θεωρίας των ιδεών, διότι πίστευε ότι ο διαχωρισμός ανάμεσα σε δύο κόσμους δεν μπορούσε να προσφέρει ικανοποιητική εξήγηση για τη μεταβολή και το γίγνεσθαι που χαρακτηρίζει τον κόσμο της εμπειρίας.

Το 342 π.Χ. τον προσκάλεσε ο Φίλιππος στη Μακεδονία, για να αναλάβει τη διαπαιδαγώγηση του γιου του Αλέξανδρου, που ήταν τότε μόλις 13 χρονών.
Ο Αριστοτέλης άρχισε με προθυμία το έργο της αγωγής του νεαρού διαδόχου. Φρόντισε να του μεταδώσει το πανελλήνιο πνεύμα και χρησιμοποίησε ως παιδευτικό όργανο τα ομηρικά έπη.

Η εκπαίδευση του Αλέξανδρου γινόταν άλλοτε στην Πέλλα και άλλοτε στη Μίεζα, μια κωμόπολη της οποίας τα ερείπια έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη• βρισκόταν στους πρόποδες του βουνού πάνω στο οποίο είναι χτισμένη η σημερινή Νάουσα της Μακεδονίας. Εκεί το 341 π.Χ. πληροφορήθηκε το θάνατο του Ερμία.
Ο Αριστοτέλης έμεινε στη μακεδονική αυλή έξι χρόνια. Όταν ο Αλέξανδρος συνέτριψε την αντίσταση των Θηβαίων και αποκατέστησε την ησυχία στη νότια Ελλάδα, ο Αριστοτέλης πήγε στην Αθήνα (335 π.Χ.) και ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή.
Για να εγκαταστήσει τη σχολή του διάλεξε το Γυμνάσιο, που λεγόταν και Λύκειο, ανάμεσα στο Λυκαβηττό και τον Ιλισό, κοντά στην πύλη του Διοχάρη, στο σημείο δηλ. που σήμερα βρίσκεται ο Εθνικός Κήπος. Εκεί υπήρχε άλσος αφιερωμένο στον Απόλλωνα και τις Μούσες.
Με χρήματα που του έδωσε άφθονα ο Αλέξανδρος, ο Αριστοτέλης έχτισε μεγαλόπρεπα οικήματα και στοές, που ονομάζονταν "περίπατοι". Ίσως γι αυτό η σχολή του ονομάστηκε Περιπατητική και οι μαθητές του περιπατητικοί φιλόσοφοι.

Η οργάνωση της σχολής είχε γίνει κατά τα πρότυπα της Πλατωνικής Ακαδημίας.
Τα μαθήματα για τους προχωρημένους μαθητές γίνονταν το πρωί ("εωθινός περίπατος") και για τους αρχάριους το απόγευμα ("περί το δειλινόν" ή "δειλινός περίπατος").
Η πρωινή διδασκαλία ήταν καθαρά φιλοσοφική ("ακροαματική").
Η απογευματινή τέλος ήταν ("ρητορική" και "εξωτερική"). Η σχολή είχε μεγάλη βιβλιοθήκη και τόσο καλά οργανωμένη, ώστε αργότερα χρησίμευσε ως πρότυπο για την ίδρυση των βιβλιοθηκών της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου.
Ο Αριστοτέλης μάζεψε χάρτες και όργανα χρήσιμα για τη διδασκαλία των φυσικών μαθημάτων.

Έτσι σύντομα η σχολή έγινε περίφημο κέντρο επιστημονικής έρευνας. Στα δεκατρία χρόνια που έμεινε ο Αριστοτέλης στην Αθήνα δημιούργησε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του, που προκαλεί το θαυμασμό μας με τον όγκο και την ποιοτική του αξία.
Γιατί είναι άξιο απορίας, πώς ένας άνθρωπος σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα συγκέντρωσε και κατέγραψε τόσες πολλές πληροφορίες. Το 323 π.Χ. με την είδηση του θανάτου του Μ. Αλεξάνδρου οι οπαδοί του αντιμακεδονικού κόμματος νόμισαν ότι βρήκαν την ευκαιρία να εκδικηθούν τους Μακεδόνες στο πρόσωπο του Αριστοτέλη.

Το ιερατείο, με εκπρόσωπό του τον ιεροφάντη της Ελευσίνιας Δήμητρας Ευρυμέδοντα, και η σχολή του Ισοκράτη, με το Δημόφιλο, κατηγόρησαν τον Αριστοτέλη για ασέβεια ("γραφή ασεβείας"), επειδή είχε ιδρύσει βωμό στον Ερμία, είχε γράψει τον ύμνο στην Αρετή και το επίγραμμα στον ανδριάντα του Ερμία, στους Δελφούς.
Ο Αριστοτέλης όμως, επειδή κατάλαβε τα πραγματικά κίνητρα και τις αληθινές προθέσεις των μηνυτών του, έφυγε για τη Χαλκίδα, προτού γίνει η δίκη του (323 π.Χ.). Εκεί έμεινε, στο σπίτι που είχε από τη μητέρα του, μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του την Ερπυλλίδα και με τα δύο του παιδιά, το Νικόμαχο και την Πυθιάδα.
Το 322 π.Χ. πέθανε στη Χαλκίδα από στομαχικό νόσημα, μέσα σε θλίψη και μελαγχολία.
Το σώμα του μεταφέρθηκε στα Στάγειρα, όπου θάφτηκε με εξαιρετικές τιμές.
Οι συμπολίτες του τον ανακήρυξαν "οικιστή" της πόλης και έχτισαν βωμό πάνω στον τάφο του. Στη μνήμη του καθιέρωσαν γιορτή, τα "Αριστοτέλεια", και ονόμασαν έναν από τους μήνες "Αριστοτέλειο". Η πλατεία όπου θάφτηκε, ορίστηκε ως τόπος των συνεδρίων της βουλής. Φεύγοντας από την Αθήνα, διευθυντή της σχολής άφησε το μαθητή του Θεόφραστο, που τον έκρινε ως τον πιο κατάλληλο.
Έτσι το πνευματικό ίδρυμα του Αριστοτέλη εξακολούθησε να ακτινοβολεί και μετά το θάνατο του μεγάλου δασκάλου.
Ο Αριστοτέλης δεν έδειξε ενδιαφέρον στη δημοσίευση των έργων του με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν σήμερα διαθέσιμα πολλά απο αυτά. Ποτέ δε δημοσίευσε τα βιβλία του, εκτός από τους διαλόγους του. Η ιστορία των πρωτότυπων συγγραμμάτων του περιγράφεται από τον Στράβωνα στην "Γεωγραφία" του και από τον Πλούταρχο στο βιβλίο "Βίοι Παράλληλοι", Σύλλας. Τα χειρόγραφα των παραδόσεων του Αριστοτέλη έμειναν στα χέρια του μαθητή του Θεόφραστου. Ο Θεόφραστος τα άφησε στον Νηλέα από τη Σκήψη και από αυτόν έμειναν στους κληρονόμους του.
Οι απόγονοί τους τα πούλησαν στον Απελλικώνα από την Τηΐα/Τέω για ένα μεγάλο ποσό.
Ο Σύλλας μετά την κατάληψη των Αθηνών (86 π.Χ.) πήρε τη βιβλιοθήκη του Απελλικώνα και τα μετέφερε στη Ρώμη. Εκεί πρωτοδημοσιεύτηκαν (60 π.Χ.) από τον Ίωνα φιλόλογο Τυραννίωνα από την Αμυσό και στη συνέχεια από τον περιπατητικό φιλόσοφο Ανδρόνικο το Ρόδιο.

Οι Αλεξανδρινοί υπολόγιζαν ότι ο Αριστοτέλης έγραψε 400 περίπου συνολικά βιβλία.  
Ο Διογένης ο Λαέρτιος υπολόγισε το έργο του σε στίχους και βρήκε ότι έφταναν τις 44 μυριάδες, δηλ. 440.000. Μεγάλο μέρος από το έργο του αυτό χάθηκε.
Ανήκε στην κατηγορία των δημόσιων ή "εξωτερικών" μαθημάτων και ήταν γραμμένα σε μορφή διαλογική.
Από αυτά σώθηκε μόνο η "Αθηναίων Πολιτεία", σ έναν πάπυρο που βρέθηκε στην Αίγυπτο. Τα σωζόμενα σήμερα έργα του αντιστοιχούν στη διδασκαλία που ο Αριστοτέλης έκανε στους προχωρημένους μαθητές του και που λέγονται "ακροαματικές ή εσωτερικές".
Γι αυτό και είναι γραμμένα σε συνεχή λόγο και όχι σε διάλογο.
Αρκετά από τα βιβλία του έχουν υποστεί επεμβάσεις και επεξεργασίες και γενικά η κατάστασή τους δεν είναι καλή.
Από το τεράστιο έργο του τελικά σώθηκαν 47 βιβλία και μερικά αποσπάσματα από τα άλλα. Δε θεωρούνται όμως όλα γνήσια.
Εκτός από τη γνώμη του τη σχετική με τις "ιδέες" του Πλάτωνα ο Αριστοτέλης υποστηρίζει και άλλες αρχές. Δεν αποκρούει την ηδονή, αλλά προτιμά την πιο τέλεια, αυτή δηλ. που πηγάζει από τη διάνοια. Ο σκοπός των ανθρώπινων ενεργειών, κατά τον Αριστοτέλη, είναι η ευδαιμονία, την οποία ορίζει ως ενέργεια σύμφωνη με την αρετή.
Η αρετή, όταν κυριαρχεί στα πάθη και στις ορμές, τα ρυθμίζει, παίζοντας το ρόλο του μέτρου ανάμεσα στις δύο ακρότητες, δηλ. στην υπερβολή και την έλλειψη.
Έτσι π.χ. η "πραότης" είναι αρετή ως μεσότητα της οργής και της αναισθησίας, η "ανδρεία", επειδή βρίσκεται ανάμεσα στη θρασύτητα και στη δειλία, και η "αιδώς", επειδή κατέχει το μέσο της αδιαντροπιάς και της κατάπληξης, που είναι ακρότητες.
Συμπλήρωμα της αρετής είναι και τα αγαθά του σώματος (δύναμη, υγεία, ομορφιά) και τα αγαθά της τύχης (πλούτος, ευγενική καταγωγή κλπ.).  

Σύμφωνα μ αυτά, ευτυχισμένος είναι εκείνος που ενεργεί κατά τις επιταγές της αρετής και συγχρόνως έχει μερίδιο και στα άλλα αγαθά, τα "εκτός αγαθά", όπως τα ονομάζει. 

Ο Αριστοτέλης ταλαντεύεται ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον υλισμό. Κάθε πράγμα, κατ αυτόν, αποτελείται από ύλη και πνεύμα, που είναι μεταξύ τους αδιάσπαστα ενωμένα. Η ύλη είναι παθητική, είναι η δυνατότητα του πράγματος, ενώ το πνεύμα ενεργητικό, δηλ. η δύναμη που μεταβάλλει τη δυνατότητα σε πραγματικότητα. Ο κόσμος, κατά τον Αριστοτέλη, είναι ενιαίος και αιώνιος, ενώ η οικουμένη έχει σχήμα σφαίρας με κέντρο τη Γη. Με το να δέχεται την καταγωγή των γνώσεων από τις αισθήσεις, πλησιάζει πολύ τον υλισμό. Τέλος με την τυπική λογική βλέπει την αντικειμενική πραγματικότητα "στατικά" και όχι μέσα στην αέναη μεταβολή και κίνησή της. Ο Αριστοτέλης ήταν ο φιλόσοφος που διετύπωσε την θεωρία της ύπαρξης του πέμπτου στοιχείου της φύσης.
Συγκεκριμένα οι Έλληνες φιλόσοφοι απο την Ιωνία θεωρούσαν οτι στην φύση υπάρχουν τέσσερα στοιχεία ή ουσίες: Γή, ύδωρ, πύρ και αήρ.
Ο Αριστοτέλης, πρόσθεσε στην τετράδα τον αιθέρα ο οποίος θα αποτελέσει την πέμπτη ουσία την πεμπτουσία. 
Το στοιχείο αυτό παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες, είναι: αγέννητο, αγήρατο, άφθαρτο, αϊδιο, αναυξές και αναλλοίωτο.  
Επιπλέον εντοπίζεται στον "άνω τόπο" εκεί όπου κατοικεί η Θεότητα....... 

Με το έργο του έθεσε τις βάσεις της Μεταφυσικής, της Λογικής, της Ηθικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας και άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια του στη μεσαιωνική παράδοση της Ευρώπης, στο Βυζάντιο, αλλά και στον αραβικό κόσμο, συνεχίζοντας να δίνει το «παρών» στο πνευματικό γίγνεσθαι του ευρωπαϊκού και δυτικού εν γένει πολιτισμού.

ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΕΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙ Ελλήνων

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ
ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΓΑΛΜΑΤΑ.

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΦΗΣΑΝ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΧΩΡΙΣ ΟΜΩΣ ΝΑ ΑΡΚΕΣΤΟΥΝ ΜΟΝΟ ΣΕ ΑΥΤΟ. ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΟΔΟΥΣ ΣΗΜΕΙΩΣΑΝ
ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΔΙΕΥΡΥΝΟΝΤΑΣ ΕΤΣΙ ΚΑΤΑ ΠΟΛΥ ΤΟΥΣ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ.

Αν σας ρωτήσει κανείς τι γνωρίζετε από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία τι θα απαντούσατε; Μπορεί να διστάζατε. Είναι ο Όμηρος; Ο Αισχύλος; Ο Δημοσθένης; Ο Πλάτωνας; Ήταν όλα αυτά. Αυτή όμως είναι μόνο μία απλή απάντηση.
Τα είδη της αρχαίας γραμματείας, έτσι για να ξεσκονίσουμε λίγο τις γνώσεις μας, χωρίζονταν σε πεζό και έμμετρο λόγο.
Ο πεζός λόγος χαρακτήρισε την ιστοριογραφία, τη φιλοσοφία και τη ρητορεία,
ενώ σε έμμετρο λόγο ήταν το έπος (που σχετίζεται με την ιστοριογραφία), η λυρική ποίηση (που σχετίζεται με φιλοσοφία) και τέλος το δράμα (που σχετίζεται με τη ρητορεία).
Αυτά συναποτελούν την αρχαία ελληνική γραμματεία, που έχει αφήσει πίσω της αριστουργήματα, αρχής γενομένης από τα Ομηρικά Έπη και τον Ησίοδο. Η ποίηση της Σαπφούς, του Αλκαίου και των υπόλοιπων, κορυφαίων, λυρικών ποιητών, τα συγγράμματα των Θουκυδίδη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, οι λόγοι των αττικών ρητόρων, τα μνημειώδη έργα των τραγικών και του Αριστοφάνη συνθέτουν την αρχαία ελληνική λογοτεχνία.
Το θέμα που δημιουργείται τώρα, είναι τι μπορεί να βρει κανείς στο Internet, για τα θέματα αυτά που φαίνεται να αφορούν μόνο σε εμάς τους Έλληνες. Η απάντηση είναι τα πάντα. Επόμενη ερώτηση: σε ποιον θα χρησιμεύσουν; Απαντήσεις: σε όλους, όσοι ενδιαφέρονται και σίγουρα δεν είναι λίγοι αυτοί. Πού μπορούν να μας χρησιμεύσουν λοιπόν; Μπορούν να χρησιμεύσουν σε αυτόν που θέλει να συγκρίνει μία ελληνική μετάφραση με την αντίστοιχη αγγλική, ακόμα σε κάποιον που θέλει να ψάξει προγράμματα όπως ο “Περσέας”, για να βρει όχι απαραίτητα τη μετάφραση ή το κείμενο, αλλά και πρόσθετες πληροφορίες για το κείμενο, τους συγγραφείς, ιδεολογικές επεξηγήσεις κ.λπ. Αν πάλι θέλουμε απλά να σερφάρουμε για ευχαρίστηση και παράλληλα να μάθουμε και κάποια πράγματα, τότε γιατί όχι; Το Internet προσφέρεται και γι' αυτό. Απλά αυτό είναι ένα παράδειγμα που θα πρέπει να μιμηθούν οι Έλληνες κατασκευαστές website και μάλιστα τα Πανεπιστήμια και οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί, γιατί ας μη γελιόμαστε, από αυτούς θα έρθει το καλό υλικό βιβλιογραφικό ή μη, για μάθηση. Γιατί αυτόν ακριβώς το σκοπό εξυπηρετούν οι αλλοδαποί τόποι του web. Να ολοκληρωθεί ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του Internet και όχι μόνο ο διασκεδαστικός. Και κακά είναι τα ψέματα fan page για τη Madonna μπορεί να υπάρχει, για τον Πλάτωνα όμως δεν είναι οξύμωρο σχήμα;
Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά τι μπορεί να μας προσφέρει το δίκτυο στον τομέα των γραμμάτων και των επιστημών. Αρχαία Ελληνική Γραμματεία.
Ξεκινάμε την περιήγησή μας στους τόπους της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και συγκεκριμένα με τον καλύτερο τόπο, τον τόπο ευαγγέλιο για τη μελέτη της.
Πρόκειται για το “Perseus Project” http://www.perseus.tufts.edu/
Ο τόπος “Περσεύς” πήρε το όνομά του από τον ήρωα της μυθολογίας που εξερεύνησε τα όρια του γνωστού κόσμου. Ο “Περσεύς” του Πανεπιστημίου Tufts, είναι μία πολυμεσική βιβλιοθήκη που προάγει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να μελετηθεί η αρχαία ελληνική λογοτεχνία, ιστορία, τέχνη και αρχαιολογία. Έχουμε ήδη αναφερθεί και σε προηγούμενες ενότητες σε αυτόν. Πραγματικά αν τον εξερευνήσετε, ιδιαίτερα όσοι σπουδάζετε Φιλολογία ή κάτι παρεμφερές, θα ανακαλύψετε τη σπουδαιότητά του και θα τον λατρέψετε. Ας πούμε όμως λίγα λόγια για το φιλόδοξο, ψηφιακό, πρόγραμμα. Το σχέδιο του “Περσέα” ξεκίνησε το 1985 και το 1992 εκδόθηκε ένα CD-ROM που διατέθηκε από το πανεπιστήμιο του Yale για Mac. Ο τόπος του “Περσέα” μπήκε στα σκαριά την Άνοιξη του 1995. Σήμερα, τα αποτελέσματα είναι άκρως εντυπωσιακά.
Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στον Περσέα βρίσκονται καταρχάς μεταφρασμένα στην αγγλική γλώσσα. Επίσης υπάρχει η greeklish έκδοση, δηλαδή αρχαία ελληνικά σε αγγλική γραφή, καθώς και η αρχαία ελληνική γραφή, αρκεί βέβαια να κατεβάσετε το κατάλληλο λογισμικό ακολουθώντας τις οδηγίες που σας δίνει ο ίδιος ο τόπος, προκειμένου να το δείτε στην οθόνη σας. Ποιοι συγγραφείς εκπροσωπούνται; Αν σας λέγαμε όλοι ή τέλος πάντων οι μεγαλύτεροι συγγραφείς της κλασικής περιόδου, όπως και μεταγενέστεροι που βοηθούν στην κατανόηση του Χρυσού, 5ος αιώνα π.Χ., όπως: Αισχίνης, Αισχύλος, Ανδοκίδης, Αντιφώνας, Απολλόδωρος, Αριστοφάνης, Αριστοτέλης, Βακχυλίδης, Δημάδης, Δημοσθένης, Δείναρχος, Διόδωρος, Ευριπίδης, Ηρόδοτος, Ησίοδος, Όμηρος, Υπερείδης, Ισαίος, Ισοκράτης, Λυκούργος, Λυσίας, Παυσανίας, Πίνδαρος, Πλάτωνας, Σοφοκλής, Στράβωνας, Θουκυδίδης, Ξενοφώντας. Και όλα αυτά στην οθόνη του υπολογιστή σας.
Βέβαια από πέρσι που σεργιανίσαμε για πρώτη φορά στις σελίδες του, διαπιστώσαμε μία σχετική δυσκολία στην εύρεση των δεδομένων. Όμως, όταν ξεπεράσει κανείς αυτόν το σκόπελο, τότε βλέπει ότι η συνεισφορά αυτού του προγράμματος δεν είναι ούτε μηδαμινή,
ούτε τυχαία. Δεν είναι λίγο για σας που είστε φοιτητής, ερευνητής ή ακαδημαϊκός, να έχετε απευθείας σύνδεση με σχεδόν όλες τις πηγές, τα γραπτά μνημεία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, χωρίς να τρέχετε και να ανατρέχετε στις βιβλιοθήκες; Θα μας πείτε τι να το κάνουμε, αφού τα δεδομένα βρίσκονται είτε στα αγγλικά είτε στα αρχαία; Θα σας φέρουμε ένα παράδειγμα. Αναζητήσαμε στον Περσέα τον αρχαίο τραγικό “Ευριπίδη”. Βγήκαμε στη σελίδα του που μας έδινε βιογραφικά στοιχεία. Εκεί οποιοδήποτε άλλο όνομα δινόταν, ήταν με έντονη γραφή που σημαίνει ότι μπορούμε να βρούμε πληροφορίες και γι' αυτό μέσα στον Περσέα. Στα έργα που δίνει, επιλέγουμε την “Ιφιγένεια”. Η επόμενη επιλογή που έχουμε, είναι να διαλέξουμε την Ιφιγένεια όπου απαντάται δηλαδή, στον κατάλογο, “στον κατάλογο με τα αγγεία, στην εγκυκλοπαίδεια”. Επιλέγουμε τον κατάλογο.
Αποτέλεσμα: βγαίνουν όλα τα κείμενα που έχουν τη λέξη Ιφιγένεια (Αισχύλος, Απολλόδωρος, Δείναρχος, Πλάτωνας, Οβίδιος), συνολικά 178 παραπομπές σε αρχαία κείμενα ελληνικά και ρωμαϊκά. Την ίδια αναζήτηση μπορείτε να κάνετε ακόμα και για έννοιες π.χ. sacrifice.
Μην πείτε ότι κάτι τέτοιο δεν βοηθά πολύ; Μπορεί να μην προσφέρεται για ευχαρίστηση, όμως ο ερευνητής θα βρει εδώ τη χαρά της ζωής του. Σκεφτείτε να πρέπει να ψάξει κανείς σε δεκάδες τόμους, σελίδες για να βρει κάποια χωρία που του χρειάζονται. Τώρα η έρευνα απλοποιείται με ένα απλό κλικ. Ορίστε ποιες είναι οι χαρές και οι χάρες του Internet.
Είναι λοιπόν τέτοια η συνεισφορά του Περσέα, που τείνει να καταστήσει κάθε άλλη σελίδα για τη γραμματεία στο δίκτυο σχεδόν άχρηστη. Και λέμε σχεδόν, γιατί τελικά όλα χρήσιμα είναι, αλλά μερικά είναι χρησιμότερα από άλλα.
Σας θυμίζει τίποτα αυτό; Τέλος να έχετε υπόψη σας ότι στον Περσέα έχετε δυνατότητες περαιτέρω συνδέσεων, μπορείτε να διαβάσετε δοκίμια, να εξερευνήσετε τη σελίδα Art and Archaeology που έχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από αγγεία, νομίσματα, αρχιτεκτονικά μνημεία, γλυπτά. Αυτά για ορεκτικό και προχωρήστε στο κυρίως πιάτο.
Παρεμφερές έργο, αν και όχι τόσο μεγάλο σε έκταση προσφέρει και η δικτυακή βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου ΜΙΤ της Μασαχουσέτης. Πρόκειται για τον τόπο “The Internet Classics Archive” http://classics.mit.edu/ . Θα σας φανεί χρήσιμος, αν και μετά τον Περσέα, όλα φαίνονται απλά ... λιτά. Εδώ υπάρχουν 440 ελληνικά και λατινικά κείμενα (καθώς και περσικά και κινεζικά, σε αγγλική μετάφραση) από 50 διαφορετικούς συγγραφείς με σχόλια (όπου μπορείτε να προσθέσετε και εσείς τα δικά σας). Πάντως θεωρείται από τις αξιόλογες, δικτυακές πηγές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και την συστήνουμε, χωρίς επιφύλαξη.
Μπορεί αυτοί οι δύο τόποι από το Tufts και το MIT να είναι οι “απόλυτοι” τόποι, όσον αφορά στην αρχαία ελληνική γραμματεία, δηλαδή τη λογοτεχνία, τη ρητορεία, το αρχαίο δράμα, την ιστορία και την ιστοριογραφία, ακόμα και για τη φιλοσοφία, δεν μπορούμε να αντισταθούμε στον πειρασμό και να μη βάλουμε κάποιες επιπλέον σελίδες που βρήκαμε τόσο για τη λογοτεχνία, όσο και για τη φιλοσοφία. Ακολουθήστε λοιπόν οι γενναίοι.
Στη σελίδα “Ancient Authors On Line” http://daniel.drew.edu/
~jlenz/authors.html θα βρείτε χρήσιμες διευθύνσεις για περαιτέρω συνδέσεις.
Εν συνεχεία μπορείτε να επισκεφτείτε τον τόπο “Search Argos” http://argos.evansville.edu/ του οποίου η μηχανή αναζήτησης, όλο και σε κάποιον τόπο θα σας βγάλει.
Στη συνέχεια ας επισκεφτούμε για μία ακόμη φορά τη σελίδα του University of Portland. Πρόκειται για τη σελίδα The Arts στη διεύθυνση http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/arts/arts.html
Παρατίθενται τα εξής ενδιαφέροντα μονοπάτια που μπορούμε να μελετήσουμε.
Αν ο Περσέας ήταν το καλύτερο ολοκληρωμένο, ψηφιακό πρόγραμμα για την ενδελεχή μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, τότε αυτό το πρόγραμμα είναι το καλύτερο, ψηφιακό πρόγραμμα για την πρώτη σας εξερεύνηση, που υποπτευόμαστε ότι είναι για διασκέδαση. Πράγματι οι σελίδες αυτού του προγράμματος είναι απλές, λιτές, κεφάτες, χωρίς πολλά λόγια που να αγχώνουν τον σέρφερ, που θέλει να μάθει χωρίς να πελαγώσει.
Τα περιεχόμενα του τόπου: Literature, Sophocles A famous Greek playwright, Euripides Another famous Greek playwright, Theater, More Theater, Music, More on Music, Religious Music, Musical instruments, Poetry, Sappho A woman who wrote poetry.
Επιλέγουμε Λογοτεχνία. Τα περιεχόμενα: Aeschylus, Aristophanes, Euripides, Herodotus, Homer, Plato, Sappho, Sophocles.
Όπως βλέπετε εδώ έχουν μπλέξει λίγο το αρχαίο δράμα με την ιστοριογραφία και το έπος
με τη λυρική ποίηση. Παρ’ όλα αυτά αρχίζουμε την εξερεύνησή μας. Τι θα διαβάσετε;
Τα συνήθη λίγα και περιεκτικά με παραπομπές από το ίδιο το κείμενο σε άλλες σελίδες του web τόπου, που θα σας βοηθήσουν στην κατανόηση των όρων ή των ονομάτων που χρησιμοποιούνται. Τέλος έχετε τη δυνατότητα αυτόματης σύνδεσης με τον Περσέα σε περίπτωση που θέλετε να διαβάσετε τα κείμενα των “λογοτεχνών”. Από τα άλλα μονοπάτια επιλέγουμε το Θέατρο. Καμία αναφορά στο διθύραμβο, το Θέσπη. Αν θέλουμε περισσότερα πάμε στο “More Theatre” εκεί γίνονται οι αναφορές, αλλά για μας που είμαστε Έλληνες μας φαίνονται λιγάκι... elementary Watson! Στον τόπο “The Odysseys of Homer translated by George Chapman” http://www.columbia.edu/acis/bartleby/chapman/ θα δείτε την Οδύσσεια μεταφρασμένη στα αγγλικά. Είδατε το αλλοδαπό ενδιαφέρον; Ποιος όμως μπορεί να μείνει ασυγκίνητος μπροστά στο μεγαλείο της ποίησης του Ομήρου και του υπέροχου ήρωα, του Οδυσσέα;
Αν θέλετε να διαβάσετε σχόλια και παρατηρήσεις για τα έργα του μεγάλου τραγικού Ευριπίδη, τότε ακολουθήστε τη διεύθυνση http://diogenes.baylor.edu/WWWproviders/thorburn/euripideshome.html που θα σας βγάλει στον τόπο Notes and Study Guides on Euripides' plays.
Πολύ ενδιαφέρουσα βρήκαμε τη σελίδα “A Selected List of Poetry with a Classical Basis” http://classics.centenary.edu/Paginae/Curricula/F95/EngFlng393/PoetryList.html
Γιατί είναι μία ευκαιρία να δούμε πώς ο κλασικός πολιτισμός επέδρασε καθοριστικά,
όχι μόνο στη διανόηση του 18ου αιώνα, αλλά και σε προγενέστερες εποχές.
Ο τόπος λειτουργεί απλά σαν οδηγός, που μπορεί να σας βοηθήσει σε μελέτες ή απλά για προσωπική τέρψη. Πάνω που κάναμε το ατελείωτο σέρφινγκ, πέσαμε σε διασύνδεση από άλλον τόπο, στην ελληνική σελίδα των Προσωκρατικών Φιλόσοφων http://www.forthnet.gr/presocratics/indeng.htm και ενθουσιαστήκαμε.
Ποιος είπε ότι οι ελληνικοί τόποι στο Internet δεν παρουσιάζουν τίποτα το ιδιαίτερο;
Μάλλον εμείς. Ένα έξοχο παράδειγμα καλής δικτυακής σελίδας είναι αυτή, η οποία μάλιστα έχει βραβευτεί διεθνώς από αρχαιολογικές εταιρείες για την καλή ποιότητα έργου που έχει
να παρουσιάσει. Βρίσκεται και στα ελληνικά και στα αγγλικά, γεγονός που καθιστά τον τόπο άξιο έρευνας και από αλλοδαπούς. Μετά από ένα εισαγωγικό σημείωμα ακολουθεί ένας πίνακας με τους φιλοσόφους χωρισμένους ανάλογα με τη σχολή που εκπροσωπούν ο καθένας από αυτούς: Μιλήσιοι, Πυθαγόρειοι, Ελεάτες, Ανεξάρτητοι Φυσιολόγοι, Ατομικοί.
Επιλέγοντας το όνομα του φιλοσόφου που μας ενδιαφέρει, μαθαίνουμε για τη ζωή και το έργο του, βιβλιογραφία προτεινόμενη. Τα κείμενα είναι μικρά και ευσύνοπτα ούτως ώστε να μη γίνονται κουραστικά, αλλά να παραμένουν κατατοπιστικά. Ενδείκνυται για όλους.
Το καλό είναι ότι έχει και περαιτέρω συνδέσεις που θα σας χρησιμεύσουν και για περαιτέρω εξερευνήσεις. Μιας και μιλάμε για φιλοσοφία ας δούμε τον επόμενο τόπο που είναι αφιερωμένος στον Πλάτωνα. Πρόκειται για τον “Dr Anthony Storm’s Website on Plato” http://208.147.33.2/dstorm/plato/ Τι περιλαμβάνει: Βιβλιογραφία (αν και απουσιάζουν οι Έλληνες συγγραφείς), Μεθοδολογία, Φωτογραφίες, Σχόλια, ένας άψογος τόπος όπου ο κατασκευαστής ακολουθώντας τη συνταγή του καλού web τόπου, παρουσιάζει μία συνολικά καλή δουλειά με επιστημονικό ενδιαφέρον.
Δεν αναφέρεται δηλαδή σε ένα θέμα που είναι εύκολο ή απλοϊκό. Δίνει χρώμα και ουσία σε ένα θέμα που ναι μεν αφορά λίγους, αλλά δεν σημαίνει αυτό ότι δεν έχει σημασία να είναι όμορφος ο τόπος, απέριττος και περιεκτικός.
Τέλος το πανεπιστήμιο του Πόρτλαντ, για μία ακόμη φορά μας δίνει τα φώτα του στη
σελίδα Philosophy http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/philosophy/philo.html
Πρόκειται για μία σύντομη εισήγηση στην ελληνική φιλοσοφία.
Επίσης: Σωκράτης (τα έργα του αναλυτικά από τον τόπο στο web του ΜΙΤ ή τον γνωστό Περσέα του πανεπιστημίου Tufts), Πλάτωνας (σελίδα κατασκευασμένη από το Portland-σημαντικότερο το ότι έχουμε περαιτέρω links στο ΜΙΤ μεταξύ άλλων), Αριστοτέλης.

Επιστήμη
Δεν ήταν μόνο τα γράμματα και οι τέχνες, όπου το αρχαίο ελληνικό πνεύμα έφτασε σε υψηλό επίπεδο, ήταν και ο τομέας των επιστημών. Αν ακολουθήσετε τη διεύθυνση http://wwwadm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/science/science.html που μας δίνει η σελίδα Science του Portland State University, θα πάρετε μία ιδέα σε ποιους ακριβώς τομείς, διέπρεψε και η ελληνική επιστήμη.
Έχουμε και λέμε: Αστρονομία, Βιολογία, Ναυπηγική, Μαθηματικά (Πυθαγόρας, Υδραγωγεία, Ιατρική). Ένας καλός, σύντομος οδηγός για dummies, που θέλουν να ασχοληθούν με την Αρχαία Ελλάδα.
Στη σελίδα της Αστρονομίας http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/science/astro/debok.htm
Διαβάστε τα εξής ενδιαφέροντα που παραθέτει, με ένα απλοϊκό είναι αλήθεια παράδειγμα, για τα επιτεύγματά τους στην αστρονομία. Δεν φταίνε όμως αυτοί, αλλά ο Ηρόδοτος. Κοιτάξτε.
“Γνωρίζατε ότι τι φεγγάρι έπαιξε μεγάλο ρόλο στη μάχη του Μαραθώνα; Η ιστορική μάχη έγινε το Σεπτέμβριο του 490 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι πολέμησαν για να απωθήσουν τις περσικές στρατιές από την Ελλάδα.
Η ιστορία, όπως τη διηγείται ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της ιστορίας, λέει ότι οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν να βοηθήσουν τους Αθηναίους, γιατί οι θρησκευτικοί τους νόμοι τους απαγόρευαν να αναμειχθούν σε μάχες μέχρι να παρέλθει η πανσέληνος. Μπορείτε να φανταστείτε πόση σύγχυση προκλήθηκε στους Αθηναίους, όταν το ανακάλυψαν αυτό; Η δική τους στρατιωτική δύναμη ήταν μικροσκοπική συγκριτικά με αυτήν των Περσών και είχαν μεγάλη ανάγκη των Σπαρτιατών.
Η ημέρα της πανσελήνου ήταν η 9η Σεπτεμβρίου του 490 π.Χ. και ήταν έξι μέρες μακριά.
Οι Αθηναίοι απλά δεν μπορούσαν να περιμένουν για τους Σπαρτιάτες τόσο πολύ.
Έτσι προκειμένου να αποφύγουν την πιθανή υποδούλωση στους Πέρσες, οι Αθηναίοι πήγαν μόνοι στο πεδίο της μάχης. Οι Σπαρτιάτες τελικά ήρθαν για βοήθεια, αλλά εκείνη τη στιγμή η μάχη είχε τελειώσει με μεγάλη νίκη, όχι χάρη στους Σπαρτιάτες, αλλά χάρη στο “ολόγιομο” φεγγάρι”. Διασκεδαστικό.
Πάμε τώρα στη σελίδα της Βιολογίας.
http://www.adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/science/biology/hewlett.htm
Ξεκινά από την “επιστημονική” πλευρά της προσωπικότητας του Αριστοτέλη και φτάνει
μέχρι το Γαληνό.
Περισσότερο ενδιαφέρον δείχνει αυτός ο τόπος του web, για τη Ναυπηγική και τα Πλοία.
http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/war/kenny.html
Η σελίδα των Μαθηματικών http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/science/mathematics/IT.html κάνει αναφορές στους Έλληνες Μαθηματικούς, όπως ο Θαλής, ο Ευκλείδης, ο Πυθαγόρας, Αναξαγόρας και Αρίσταρχος. Επίσης αναφέρεται και στους δύο εραστές της ιδεολογίας, θα λέγαμε των Μαθηματικών τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα.
Ο συντάκτης σάς παραθέτει και βιβλιογραφία στην οποία στηρίζει τους ισχυρισμούς και τη βασιμότητα των γραφόμενών του. Επίσης παρατίθεται και χρονολογικός πίνακας των νεότερων Μαθηματικών (δηλαδή της χιλιετηρίδας μας). Π
ροσωπικά, δεν κρύβω το γεγονός ότι στρώθηκα στο διάβασμα, μόνο από τη στιγμή που είδα στον έλεγχο προόδου μου ένα ωραιότατο δεκαράκι και στην Άλγεβρα και στη Γεωμετρία. Αργότερα απέκτησα ένα ωραίο 18 και μείναμε οικογενειακώς ευχαριστημένοι.
Όμως αυτά είναι παλιές αμαρτίες και δεν νομίζω ότι σας ενδιαφέρουν.
Θα σας ενδιαφέρει όμως άλλη μία σελίδα για τα Μαθηματικά. Πρόκειται για τον τόπο Greek Mathematics And Its Modern Heirs http://sunsite.unc.edu/expo/vatican.exhibit/exhibit/d-mathematics/Greek_math.html αυτά για τους πλέον γενναίους.
Εν συνεχεία ακολουθήστε το μονοπάτι Greek Waterworks (http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/science/water/water8.html).
Εδώ μαθαίνουμε ότι και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι (μεγάλη η χάρη τους) είχαν σημειώσει προόδους στην ύδρευση και όχι μόνο οι Ρωμαίοι. Χμμ! Στην Ιατρική όμως;
Και εκεί βέβαια έχουμε και κάτι να πούμε και κάτι να δούμε μέσα από το δίκτυο
http://www-adm.pdx.edu/user/sinq/greekciv/science/medicine/cowan.htm όπου και εδώ φαίνεται ότι ο συντάκτης του άρθρου έχει κάνει πολλή δουλειά.
Και εδώ φιγουράρει το όνομα του Ιπποκράτη, αλλά και του Αριστοτέλη.
Σημαντικό το γεγονός ότι παραθέτει και βιβλιογραφία.
Όσον αφορά στον Αριστοτέλη επιλέξτε τη διεύθυνση που σας δίνει, προκειμένου να μάθετε περισσότερα στο Πανεπιστήμιο του Berkeley.
http://www.ucmp.berkeley.edu/history/aristotle.html
Έξοχη ιατρική σελίδα έχει να δείξει και το Ασκληπιείο Βούλας στον τόπο Ιπποκράτης (http://www.forthnet.gr/asclepeion/hippogr.htm)
Ορίστε που οι ελληνικοί τόποι του Internet μας δίνουν πληροφορίες για τον μεγάλο της ιατρικής επιστήμης που ήταν “...σύγχρονος του τραγικού Ευριπίδη, του φιλοσόφου Πλάτωνα, του ιστορικού Θουκυδίδη, γεννήθηκε στην Κω το 460 π.Χ.
Ήταν γιος γιατρού, του Ηρακλείδη, απόγονου του Ασκληπιού... ”. Και πώς να μην ήταν μεγάλος από τη στιγμή που έζησε στην καλύτερη εποχή, την εποχή του Χρυσού Αιώνα.
Στη διεύθυνση αυτή θα βρείτε και τις περαιτέρω συνδέσεις που σας ενδιαφέρουν για τον Ιπποκράτη σε κείμενα από το ΜΙΤ, που και αυτές με τη σειρά τους παραπέμπουν στον Περσέα.
Στη διεύθυνση http://www.forthnet.gr/asclepeion/hilnksgr.htm έχετε τις δυνατότητες περαιτέρω συνδέσεων...... Ουφ!

Προσέξτε τα Ε-χχχ Τροφίμων και Ποτών !!!

Επικίνδυνοι Κωδικοί στις τροφές και τα ποτά.

Απαγορευμένες ουσίες:
Ε 103 - Ε 105 - Ε 111 - Ε 121 - Ε 125 - Ε 126 - Ε 130 - Ε 152 - Ε 181
Καρκινογόνες ουσίες:
Ε 131 - Ε 142 - Ε 210 - Ε 211 - Ε 212 - Ε 213 - Ε 214 - Ε 215 - Ε 217 - Ε 239
Επικίνδυνες ουσίες:
Ε 102 - Ε 110 - Ε 120 - Ε 123 - Ε 124 - Ε 127
Προκαλούν. Διαταραχές:
Ε 388 - Ε 339 - Ε 340 - Ε 341 - Ε 407 - Ε 450 - Ε 461 - Ε 462 - Ε 463 - Ε 466
Ύποπτες ουσίες:
Ε 104-Ε 123-Ε 141-Ε 150-Ε 151-Ε 153-Ε 171-Ε 173-Ε 180-Ε 240-Ε 241-Ε477

Μετά την κατάργηση των συνόρων μεταξύ των χωρών της Ε.Ε , οι Εισαγωγές των τροφίμων γίνονται ανεξέλεγκτα , και χωρίς κανένα διασυνοριακό έλεγχο .
Δια τον λόγο αυτό πρέπει να υπάρχει αυξημένη προσοχή από τους καταναλωτές τής χώρας .
(Βλέπε Διοξίνες)
Η παρακάτω λίστα έχει καταρτισθεί από ερευνητικά νοσοκομειακά κέντρα της Γαλλίας και έχει δοθεί στην δημοσιότητα για να επιστήσει την προσοχή των καταναλωτών,
"στα αποτελέσματα των προσθέτων που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία τροφίμων".
Λίστα με 132 κωδικούς αριθμούς που αναφέρονται σε χρωστικές ουσίες και πρόσθετα που περιέχονται σε τρόφιμα και που ενδέχεται να προκαλούν πρόβλημα στην υγεία των μαθητών έχει διανεμηθεί στα σχολεία.
Όπως διευκρινίζεται στους μαθητές πριν πιούν ένα αναψυκτικό ή φάνε ένα τρόφιμο, θα πρέπει να διαβάζουν την ετικέτα που είναι στην συσκευασία του προϊόντος ,στην οποία αναφέρεται η σύνθεση του.
Στην περίπτωση που αναγράφεται ένας από τους ποιό πάνω κωδικούς , θα πρέπει προληπτικά και μόνο να αποφεύγουν την πόση ή την κατανάλωση του προϊόντος.
Οι Χρωστικές ουσίες και τα πρόσθετα που περιλαμβάνονται στην λίστα , διακρίνονται σε καρκινογόνες ουσίες ,που μπορούν να προκαλέσουν ανάπτυξη καρκινωμάτων, καθώς κι σε ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στην λίστα περιλαμβάνονται τα σορβικά συντηρητικά που χρησιμοποιούνται σε κονσέρβες τροφίμων , τα νιτρικά που επιτρέπεται η χρήση τους σε αλλαντικά , και αντιοξειδοτικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην Μαγιονέζα , στις σάλτσες και άλλα !!!
[table][/table] Εισαγωγή Πίνακα
[tr][/tr] Εισαγωγή γραμμής Πίνακα
[td][/td] Εισαγωγή στήλης Πίνακα

ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ και ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ

ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Οι παρακάτω συνταγές είναι από το αρχαίο ρωμαϊκό βιβλίο του Ρωμαίου:
MARCUS GAVIUS APICIUS: DE RE COQUINARIA.
Το βιβλίο αυτό έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες αλλά δυστυχώς όχι στην ελληνική.
Οι συντάγες είναι ενδεικτικές των καθημερινών φαγητών που έτρωγαν οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι. Η αρχαία ελληνική κουζίνα δεν απέχει πολύ από την αρχαία ρωμαϊκή, αφού υπήρχαν μεγάλες αλληλεπιδράσεις. Οι παρακάτω συνταγές είναι επιλεγμένες από ένα βιβλίο που μετέφρασε από τα λατινικά ο Robert Maier και από τη σελίδα της Micaela Pantke.

Αρχικά πρέπει να σας εισάγω σε μερικά λατινικά συστατικά:
Caroenum: Βρασμένος μούστος (βρασμένο καινούργιο κρασί μέχρι να μείνει το μισό)
Defritum: Βρασμένος μούστος ή παχύ πετιμέζι
Liebstoeckl: Στα λατινικά ονομάζεται 'levisticum officinale'.
Είναι ένας βολβός με κίτρινα λουλούδια, του οποίου ξεραίνουν τις ρίζες,
και τις χρησιμοποιούν για μπαχαρικό. Μοιάζει πολύ με το σέλινο.
Liquamen: σάλτσα από παστό ψάρι. Πιθανό υποκατάστατο του αλατιού
Passum: Πάρα πολυ γλυκιά σάλτσα κρασιού
Poleiminze: Ένα είδος μέντας
Saturei: Στα Λατινικά λέγεται 'satureia hortensis'. Φύετται στη Νότια Ευρώπη
και χρησιμοποιήτο κυρίως σε πιάτα με φασόλια.
Silphium: Το άλλο όνομά της είναι 'ferula asa foetida'. Στην Ινδική κουζίνα λέγεται 'hing'. Πιθανότατα είναι υποκατάστατο του κρεμμυδιού και του σκόρδου, γι'αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται σε λιγότερες ποσότητες εξαιτίας της έντονης μυρωδιάς του.
--------------------------------------------------------------------------------
Μετατροπές Μέτρησης και Ποσοτήτων
5ml = 1 κγ (κουταλάκι του γλυκού)
15ml = 1 κσ (κουτάλι της σούπας)
28.3g = 1 ουγγιά ( ==> 100g = 3.5 ουγγιές )
454g = 1 λίβρα ( ==> 1kg = 2.2 λίβρες )
250ml = 1 φλυτζάνι
1 l = 4 φλυτζάνια=1 Λίτρο
180 C = 350 F
220 C = 425 F
--------------------------------------------------------------------------------

Και τώρα οι συνταγές. Όλες είναι για περίπου 4 άτομα.

Σε μερικές δεν αναφέρει ο Απίκιος το χρόνο ψησίματος γι'αυτό, υπολογίσετε τον μόνοι σας !
ISICIA OMENTATA (μπιφτέκια) (Απίκιος 2, 1, 7)
Συστατικά:
---------------
500g κιμά
1 μπαγκέτα βουτηγμένη σε άσπρο κρασί
1/2 κουταλάκι του γλυκού φρεσκοτριμμένο πιπέρι
50ml Liquamen (μπορεί να αντικατασταθεί με 1/2 κλ αλάτι + λίγο λευκό κρασί)
λίγοι σπόροι κουκουναριού και κόκκους πιπεριού
λίγο Caroenum
λίγη λαδόκολλα
Οδηγίες:
-------------
Αναμίξατε τον κιμά με το βουτηγμένο σε κρασί ψωμί. Τρίψτε τα μπαχαρικά και βάλτε τα στο κρέας. Σχηματίστε μικρά μπιφτέκια και βάλτε μέσα τους το κουκουνάρι και τους κόκκους
του πιπεριού. Βαλτε τα στη λαδόκολλα ή σε αλουμινόχαρτο και μαγειρέψτε τα μαζί με το Caroenum.

PEPONES ET MELONES (Καρπούζια και πεπόνια) (Απικ. 3, 7)
Συστατικά:
------------
1/2 πεπόνι
1/2 καρπούζι (πλυμμένα, καθαρισμένα και τεμαχισμένα και τα δυο)
500ml Passum
λίγο μέλι (ή Passum)
1 κσ ψιλοκομμένο μαϊντανό
1/2 κγ φρεσκοτριμμένο πιπέρι
λίγο Liquamen, η μια πρέζα αλάτι
Poleiminze, Silphium, ξύδι (αν θέλετε)
Οδηγίες:
-------------
Μαγειρέψτε τα φρούτα μέσα σ'ενα τηγάνι μέχρι να γίνουν.
Μερικές φορές προστίθεται και Silphium.

PATINA DE PISCICULIS (Σουφλέ από μικρά ψάρια) (Απικ. 4, 2, 30)
Συστατικά:
----------------
500g βρασμένο φιλέτο ψαριού ή μικρά ψάρια ή σαρδέλλες
150g ξερές σταφίδες
1/2 κγ φρεσκοτριμμένο πιπέρι
1 κσ Liebstoeckl
1 κσ ρίγανη
2 μικρά κρεμμύδια κομμένα σε ροδέλες
200ml λάδι
50ml Liquamen, ή 1/2 κλ αλάτι
λίγο άμυλο καλαμποκιού (corn flour)
Οδηγίες:
-------------
Βάλτε τις σταφίδες, το λάδι,το πιπέρι, το αλάτι, τη ρίγανη, τα κρεμμύδια και το Liebstoeckl μέσα σε μία κατσαρόλα . Μαγειρέψτε τα μέχρι να δέσουν όλα μαζί. Έπειτα προσθέστε τα βρασμένα ψάρια και ανακατέψτε τα όλα μαζί. Δέστε τα με το άμυλο το καλαμποκιού και σερβίρετέ το.

PATINA DE PIRIS (Soufflee Μπιζελιών) (Απικ. 4, 2, 35)
Συστατικά:
----------------
1kg μπιζέλια
6 αυγά
4 κσ μέλι
100ml Passum
λίγο λάδι
50ml Liquamen, ή 1/4 κλ αλάτι
1/2 κγ τριμμένο κύμινο
λίγο φρεσκοτριμμένο πιπέρι για την γεύση
Οδηγίες:
-------------
Ανακατέψτε τα βρασμένα μπιζέλια με το μέλι, το Passum, το λάδι, το κύμινο και το αλάτι. Προσθέστε τα έξι αυγά και βάλτε το μέιγμα σε μια κατσαρόλα.
Μαγειρέψτε τα για 30 λεπτά περίπου σε μέτρια θερμοκρασία.
Σερβίρετέ το αφού τρίψετε λίγο πιπέρι πάνω από το σουφλέ

PULLUM FRONTONIANUM (Κοτόπουλο a la Fronto) (Aπικ. 6, 9, 13)
Συστατικά:
------------
1 φρέσκο κοτόπουλο (περίπου 1-1,5 κιλό)
100ml λάδι
200ml Liquamen, ή 200ml κρασί + 2 κγ αλάτι
1 πράσο
φρέσκο άνηθο, Saturei, κόλιανδρο, πιπέρι για τη γεύση και πολυ λίγο Defritum
Οδηγίες:
------------
Αρχίστε να τηγανίζετε το κοτόπουλο στο λάδι προσθέτοντας σταδιακά το κρασί με το αλάτι, το πράσο, τον άνηθο, το Saturei, τον κόλιανδρο. Αφήστε τα να ψηθούν για μια ώρα περίπου στους 220 βαθμούς στον φούρνο. Όταν το κοτόπουλο είναι έτοιμο, γαρνίρετε ένα πιάτο με Defritium και σερβίρετε το κοτόπουλο αφού προσθέστε το τριμμένο πιπέρι.

DULCIA DOMESTICA (Σπιτικό γλυκό) (Απικ. 7, 13, 1)
Συστατικά:
------------
200g φρέσκοι ή ξεροί χουρμάδες
50g μικρά κομματάκια (οχι τρίμματα) ξηρών καρπών
λίγο αλάτι
μέλι ή κόκκινο κρασί με μέλι (για να ζεσταθεί πιο γρήγορα)
Οδηγίες:
-------------
Αδειάστε το εσωτερικό των χουρμάδων και γεμίστε τους με τους ξηρούς καρπούς. Πασπαλίστε τους με λίγο αλάτι και βουτήχτε τους στο μέλι ή στο γλυκό κόκκινο κρασί με μέλι. Οι χουρμάδες θα πρέπει να μαγειρευτούν σε χαμηλή φωτιά μέχρι που η γέμισή τους να χυθεί έξω (περίπου 5-10 λεπτά). Σημείωση: --------------
Μπορείτε επίσης να προσθέστε και πιπέρι στη γέμιση όπως αναφέρει η κανονική συνταγή αλλά δε ξέρω πως θα είναι.

TIROPATINAM (ένα είδος ομελλέτας) (Απικ. 7, 13, 7)
Συστατικά:
------------
500ml γάλα
6 αυγά
3 κσ μέλι
λίγο τριμμένο πιπέρι
Οδηγίες:
-------------
Γλυκάνετε το γάλα και τα αυγά με το μέλι και χτυπήστε τα μέχρι να γίνουν ένας χυλός. Τηγανίστε το χυλό μέχρι να ψηθεί και πασπαλίστε τον με το πιπέρι. Έπειτα σερβίρετε τον.

OVA SFONGIA EX LACTE (Τηγανίτες με γάλα) (Aπικ. 7, 13, 8)
Συστατικά:
------------
8 αυγά
600ml γάλα
100ml λάδι - λίγο μέλι και λίγο πιπέρι
Οδηγίες:
-------------
Κάντε ο,τι κάνατε στην προηγούμενη συνταγή μόνο βάλτε το μέλι, πάνω από την τηγανίτα και όχι μέσα της.

IN OVIS APALIS (Βραστά αυγά) (Απικ. 7, 19, 3)
Συστατικά:
------------
8 σφιχτά αυγά (βράσιμο περίπου 4 λεπτά)
50g τριμμένο καρύδι
μέλι,πιπέρι, ξύδι, Liebstoeckl, Liquamen (ή αλάτι)
Οδηγίες:
-------------
Σάλτσα για τα αυγά: Ανακατέψτε μαζί το πιπέρι, το Liebstoeckl, το μουλιασμένο καρύδι. Προσθέστε το μέλι, το ξύδι και το Liquanem. Σερβίρετε το με τα αυγά.

VITELLINA FRICTA (Τηγανιτό Μοσχαράκι) (Aπικ. 8, 5, 1)
Συστατικά:
------------
800g - 1kg μοσχάρι
300g ξερές σταφίδες
1 κσ μέλι
2 κσ ξύδι
200ml κρασί
100ml λάδι
100ml Defritum
100ml Liquamen (ή 1 κλ αλάτι)
πιπέρι, σπόροι από σέλινο, Liebstoeckl, κύμινο, ρίγανη, ξερό κρεμμύδι για τη γεύση
Οδηγίες:
-------------
Τηγανίστε το μοσχαράκι μέσα στο λάδι μέχρι να ψηθεί. Σ'ένα άλλο μικρό τηγάνι αακατέψτε μαζί τις σταφίδες, το ξύδι, το κρασί, το μέλι, το Liquamen και τα μπαχαρικά και αφήστε τα να βράσουν για λίγο. έπειτα χύστε το μίγμα πάνω από το μοσχαράκι και αφήστε το να μουλιάσει για 10 λεπτά και κατόπιν αφήστε να ψηθεί σε χαμηλή φωτιά.
Μετά σερβίρετε το με τη σάλτσα μαζί.

IN VITULINAM ELIXAM (Bραστό Μοσχαράκι) (Aπικ. 8, 5, 3)
Συστατικά:
------------
800g - 1kg μοσχάρακι
πιπέρι, Liebstoeckl, κύμινο, σπόροι πράσου
2 κσ μέλι
2 κσ ξύδι
100ml λάδι
100ml Liquamen (ή 100ml άσπρο κρασί + 1 κγ αλάτι)
λίγο άμυλο καλαμποκιού (corn flour)
Οδηγίες:
-------------
Μαγειρέψτε το μοσχαράκι για 1 1/2 ώρα μέχρι να ψηθεί καλά. Ανακατέψτε μαζί σε ένα άλλο τηγανάκι το μέλι, το ξύδι, το λάδι, το Liquanem και τα μπαχαρικά. Βράστε τη σάλτσα για λίγο και δέστε την με το άμυλο καλαμποκιού. Κατόπιν περιχύστε με τη σάλτσα το μοσχαράκι και αφήστε το να βράσει για άλλα δέκα λεπτά. Έπειτα σερβίρετε.

ALITER BAEDINAM SIVE AGNINAM EXCALDATAM (Αρνάκι στον ατμό) (Aπικ. 8, 6, 2)
Συστατικά:
------------
10 αρνίσιες κοτολέτες
1 l άσπρο κρασί
100ml λάδι
2 μεγάλα κρεμμύδια (τεμαχισμένα)
2 κσ κόλλιανδρος
1 κγ πιπέρι
1 κσ Liebstoeckl
1 κγ κύμινο
200ml Liquamen (ή 2 κγ αλάτι)
Οδηγίες:
-------------
Βάλτε τις αρνίσιες κοτολέτες μέσα σ'ένα πήλινο μαζί με τα τεμαχισμένα κρεμμύδια και
τα μπαχαρικά. Προσθέστε το Liquamen, το λάδι, και το κρασί. Αφήστε τα για 45-60 λεπτά.
Στη συνέχεια αδειάστε τη σάλτσα και δέστε την με το άμυλο καλαμποκιού.
Σερβίρετε τις κοτολέτες μαζί με τη σάλτσα.

IN MITULIS (Μύδια) (Aπικ. 9, 9)
Συστατικά:
------------
1kg φρέσκα μύδια
100ml Liquamen
1 πράσο, λεπτοκομμένο
1 κγ κύμινο
200ml Passum
1 κσ κομμένο Saturei
500ml άσπρο κρασί
ca. 500ml νερό
Οδηγίες:
-------------
Πρώτα βρέξτε και καθαρίστε καλά τα μύδια. Ανακατέψτε μαζι το Liquamen, το κρασί,
το νερό, το Passum και τα μπαχαρικά. Βράστε το ζουμί για 20 λεπτά και κατόπιν
προσθέστε τα μύδια. Βράστε για 10 λεπτά ακόμη και έπειτα σερβίρετε.

SCILLAS (Μεγάλες γαρίδες) (Aπικ. exc. 17)
Συστατικά:
------------
500g μαγειρεμένες (ή βρασμένες) μεγάλες γαρίδες
1 κγ πράσινο πιπέρι
1 κσ Liebstoeckl
1/2 κγ τριμμένοι σπόροι σέλινου
2-3 κσ ξύδι
100ml Liquamen (ή 1/2 κγ αλάτι)
4-5 σφιχτοί βρασμένοι κρόκοι αυγού
Οδηγίες:
-------------
Μαγείρέψτε τις γαρίδες. Τρίψτε το πράσινο πιπέρι, το Liebstoeckl, και τους σπόρους
του σέλινου. Προσθέστε το Liquamen, το ξύδι και τους κρόκους και ανακατέψτε καλά.
Περιχύστε τις γαρίδες με το μίγμα και σερβίρετέ τις.
--------------------------------------------------------------------------------

Οι τροφές μέσα απο Αρχαία Ελληνικά συγγράμματα

Οι τροφές μέσα απο την Ποίηση
και άλλα Αρχαία Ελληνικά συγγράμματα

Η γνώση μας για τα είδη των τροφών που είχαν οι Αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι βασίζεται κυρίως σε διασωθέντα συγγράμματα και βιβλία. Στα πιο πολλά από αυτά δεν γίνεται άμεση καταγραφή των τροφών και των διατροφικών συνηθειών τους, αλλά μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες από έμμεσες αναφορές, περιγραφές και νύξεις.
Από αυτά τα συγγράμματα -που είναι αρκετά στον αριθμό- ξεχωρίζει η συλλογή
του Αθήναιου από την Ναύκρατη (περισσότερες πληροφορίες βλέπε παρακάτω).
Επιπλέον, τα χρονικά πλαίσια που εντάσσεται η κάθε πηγή μας φανερώνει την εξέλιξη της αρχαίας γαστρονομίας και την διαμόρφωση των διατροφικών συνηθειών ανάλογα με τα θρησκευτικά και κοινωνικά δεδομένα.

Παρακάτω είναι η συλλογη των πηγών καθώς και αποσπάσματα από αυτές.
Συγγραφείς-Έργα : Όμηρος: "Οδύσσεια" και Αθήναιος: "Δειπνοσοφισταί"

Τα γεγονότα που περιγράφονται στην Οδύσσεια διαδραματίστηκαν, σύμφωνα με την παράδοση, γύρω στα 1180 π.Χ., στο τέλος των Μυκηναϊκών χρόνων και ο Όμηρος εκείνης
της εποχής τον κόσμο προσπάθησε να αναστήσει μέσα στο έργο του.
Η μέλετη του Ομηρικού κειμένου, σε συνδυασμό με τα πορίσματα της αρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας, οδηγεί στο συμπέρασμα πως στην Οδύσσεια υπάρχουν βέβαια στοιχεία από τον μυκηναϊκό κόσμο, πιο πολύ όμως είναι της γεωμετρικής εποχής ο υλικός και πνευματικός πολιτισμός, η κοινωνική οργάνωση, τα ήθη και τα έθιμα που καθρεπτίζονται
στο έπος.
Έτσι λοιπόν, οι πληροφορίες που αντλούμε απο το έπος αναφέρονται στην γεωμετρική εποχή, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπαρχούν και πληροφορίες για την μυκηναϊκή εποχή.
Από την Οδύσσεια μαθαίνουμε κυρίως πως τα γεύματα των ανθρώπων εκείνης της περιόδου αποτελούνταν κυρίως από ψήτα κρέατα κάθε λογής, εντόσθια, ψάρια, θαλασσινά,
ψωμί, τυρί, και συνοδέυονταν από αρκετό κρασί του οποίο του προσέθεταν νερό.
Τα λαχανικά και τα φρούτα δεν έλειπαν από την καθημερινή διατροφή τους αλλά δεν καταναλώνονταν σε τέτοιο βαθμό όπως στην κλασσική Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη.

Η μεγάλη αυτή κατανάλωση του ψητού κρέατος (που αναφέρεται αρκετά συχνά στο έπος) οφείλεται σε ενα μεγάλο βαθμό στο γεγονός οτι δεν είχαν βρεθεί άλλοι εναλλακτικοι
τρόποι μαγειρέματος και νέα σκέυη.
Επίσης οι κοινωνίες τότε ήταν κυρίως κτηνοτροφικές και γεωργικές.
Άλλωστε αυτό φαίνεται και από τον καταμερισμό των εργασιών: αλλός ήταν έμπορος,
άλλος χοιροβοσκός, άλλος βοϊδοσβοσκός, άλλος γιδοβοσκός, άλλος μυλωνάς.

Αρκετά χωρία αναφέρονται σε σκηνές συμποσίων ενώ άλλα, απλά αναφέρουν διαφόρων λογής τροφές. Στα συμπόσια αφού έφερναν οι δούλες στούς καλεσμένους ένα δοχείο να πλυθούν, κατόπιν οι έφερναν τους δίσκους με τα άλλα φαγητά, τα πανέρια με τα ψωμιά
και ο ψήστης αφού έψηνε παράλληλα το κρέας, το χώριζε σε μερίδες και τοποθετούσε τα κομμάτια του κρέατος στα πιάτα του κάθε συνδαιτημόνα.
Μετά ερχόνταν οι δούλες ή αυτός που αναμίγνυε το κρασί και τους σέρβιρε στα ποτήρια
αφού πρώτα το είχε ανακατέψει με νερό (γλυκό ή θαλασσινό), "Κεκραμένος Οίνος".
Μαθαίνουμε επίσης από αναφορές μέσα από όλο το έπος και για άλλα είδη τροφών όπως λαχανικά, τυρί, ψάρια, σιτηρά και εσπερειδοειδή:

(Ραψωδίες Γ,Δ,Ε,Η,Ι,Κ,Λ,Ξ,Σ,Τ,Υ)

(Ραψωδία Β)
"Μια παρακόρη με χρυσό πεντάμορφο λαγήνι
νερό τους χύνει να νιφτούν σε μια αργυρή λεκάνη
κι εμπρός του μάκρου σκαλιστό τους έστρωσε τραπέζι.
Ψωμιά τους έφερε έπειτα κι η σεβαστή οικονόμα
κι άλλα προσφάγια πληθερά μετά χαράς ό,τι είχε.
Κι ο σιτιστής λογής ψητά σε δίσκους κουβαλώντας
τους έφερε κι ολόχρυσα τους έβαλε ποτήρια..."

(Ραψωδία Υ)
"Έτσι τους είπε ο Αμφίνομος κι άρεσε ο λόγος σε όλους.
Σαν ήρθανε στ'αρχοντικό παλάτι του Δυσσέα,
ρίξανε απάνω στα σκαμνιά και στα θρονιά τις κάπες
και σφάξανε μεγάλα αρνιά και γίδες όλο πάχος,
κι ένα μοσχάρι κοπαδιού κι ολόπαχα γουρούνια.
Κι όταν τα σπλάχνα ψήθηκαν, τα μοίρασαν, κι οι κράχτες
κερνούσαν κι ο χοιροβοσκός έβαζε στα ποτήρια.
Ψωμιά ο Φιλοίτιος μοίραζε, των κοπελιών ο αφέντης,
από πανέρια ολόμορφα κι ο Μελανθέας κερνούσε...
...και τα ψαχνά σαν έβγαλαν ψημένα πό τις σούβλες,
σε μερδικά τα χώρισαν και κάθισαν να φάνε..."

Σε άλλα χωρία αναφέρεται οτι τα συμπόσια τελείωναν συνήθως με προσφορές στους θεούς ("στάξιμο") πριν φύγουν οι καλεσμένοι για τα σπίτια τους ή για τους τόπους διαμονής τους:

(Ραψωδία Γ)
"Μον' έλα, κόψτε των σφακτών τις γλώσσες και κεράστε
στο Σαλευτή να στάξουμε και στους θεούς τους άλλους
κι έπειτα πια ας φροντίσουμε, κι είναι ώρα για τον ύπνο..."

Κατά τη διάρκεια του ψησίματος των κρεάτων, κι ενώ ήταν τα κρέατα πάνω στις σούβλες,
τα περιέχυναν με κρασί για να τους δώσουν άρωμα και να γίνουν πιο μαλακά (αυτό σήμερα ονομάζεται "μαρινάρισμα" και γίνεται συνήθως πριν τα κρέατα μαγειρευτούν ή ψηθούν, οσο είναι ωμά ακόμα).Επίσης συνήθιζαν να τρώνε πρώτα τα εντόσθια του ζώου που ψήνωνταν πιο γρήγορα από τα άλλα κρέατα. Ήταν σαν ορεκτικός μεζές πριν τα κυρίως κρέατα:

(Ραψωδία Γ)
"Το αίμα του άμα στράγγισε και βγήκε η ψυχή του,
το γδέρνουν, κόβουν τα μηριά και το διπλοτυλίγουν με σκέπη
(=μπόλια, πέτσα με λίπος) και τα συγυρνούν μ' από παντού κομμάτια
Κι απάνω ο γέρος τα 'καιγε σε σκίζες περιχώντας ξανθό κρασί.
Κι οι νιοι κοντά πεντάσουβλα κρατούσαν.
Και τα μηριά σαν κάηκαν και φάγανε τα σπλάχνα λιανίζουν τα άλλα κρέατα
και τα περνούν στις σούβλες και τα'ψηναν, τις μυτερές τις σούβλες τους κρατώντας..."

Μαθαίνουμε επίσης από αναφορές μέσα από όλο το έπος και για άλλα
είδη τροφών όπως λαχανικά, τυρί, ψάρια, σιτηρά και εσπερειδοειδή:

"...και στ'άλλο κριθαρόσπειρα σ'ενα πλεχτό πανέρι...."

"...Κι εκεί μήδ'απ'τ'αφεντικό μήτε κι απ'τον τσοπάνη
κρέας του λείπει και τυρί και το γλυκό το γάλα..."

"Με βρήκε που παράδερνα αλάργα από τους συντρόφους,
που πάντα γύρω στο νησί ψαρεύανε μ'αγκιστρια..."

"Γιατί έχεις κάμπο απλόχωρο που βγάζει πλήθιο στάρι,
βίκο, τριφύλλι, κάπαρη, ψιλόσταχο ασπροκρίθι..."

"Πώς το χταπόδι όταν τραβούν απ'το θαλάμι του όξω,
πετράδια αμέτρητα κολλούν απάνου στα βυζιά του..."

"...Κι εκεί μεγάλα δέντρα
φύτρωναν δροσερά, αχλαδιές, ροδιές μηλιές με μήλα,
συκιές γλυκόκαρπες κι ελιές απάνω στον ανθό τους...
...Είχε και ενα πολύκαρπο αμπέλι φυτεμένο...
...Βγάζουν την αγουρίδα εμπρός, που τον ανθό της ρίχνει,
κι άλλων γυαλίζει η ράγα τους..."

"Και στων ανόμων πήγαμε Κυκλώπων την πατρίδα,
που στων μακαριστών θεών τη δύναμη θαρρώντας,
φυτό στη γη δε φύτεψαν μήτε όργωσαν χωράφι,
μον'όλα βγαίνουν άσπαρτα κι ανόργωτα φυτρώνουν,
στάρια, κριθάρια, κλήματα που το κρασί τους κάνουν
από μεγαλοστάφυλα καθώς τα φέρνει ο Δίας."

"Και στην σπηλιά άμα μπήκαμε, βλέπαμε ό,τι είχε μέσα.
Γεμάτα τα τυρόβολα κι οι μάντρες στοιβαγμένες,
από κατσίκια κι απ'αρνιά, και χώρια μαντρισμένα
τα πρώιμα αλλού, τα μέσα αλλού, κι αλλού τα όψιμα ήταν.
Κι ήταν από τυρόγαλο γεμάτα όλα τα αγγεία του,
σκάφες, καρδάρες, που άρμεγε μέσα σ'αυτά το γάλα...
...Και το μισό όταν έπηξε τ'άσπρο χιονάτο γάλα,
το σύναξε και το'βαλε μες στα πλεχτα καλάθια,
καιστις καρδάρες φύλαξε τ'άλλο μισό να πίνει."

"...Πατώντας τότε πάνω του, τράβηξα το κοντάρι
απ'την πληγή και τ'άφησα το λάφι ξαπλωμένο στο χώμα..."

"Σαν μπήκαν μέσα, σε θρονιά τους έβαλε να κάτσουν,
κι έπειτα ανάμειξε τυρί, μέλι ξανθό κι αλεύρι
κι ένα κρασί πραμνιώτικο..."

"...όσο να φτάσεις σε λαούς που θάλασσα δεν ξέρουν
και τρώνε ανάλατο φαϊ και μήτε από καράβια κατέχουν...
...κι εκεί να σφάξεις όμορφα σφαχτά στον Ποσειδώνα,
κριάρι, ταύρο και καπρί, των χοίρων ελατάρη..."

"Κι όλα σαν καλοψήθηκαν τα πήγε στον Δυσσέα,
ζεστά στις σούβλες, με λευκό παπασπαλισμένο αλεύρι..."

"...Και πρώτα οι νιοι το παίρναν,
λαγούς, ζαρκάδια, αγριόγιδα να κυνηγουν..."

"Κι όπως τα μάτια μου έτριψα, στο σπίτι είδα τις χήνες,
στάρι να τρώνε ολόγυρα, σαν πρώτα στο σκαφίδι."

"Και με τυρί τις έθρεφε (τις κόρες του Πανδάρου) γλυκό κρασί και μέλι..."

"Κι απ'το παλάτι ακούστηκε φωνή κοντά του, αλέστρας
στο μέρος που οι χερόμυλοι βρίσκονταν του Δυσσέα,
και δώδεκα δουλεύανε γυναίκες να ετοιμάσουν
αλεύρι και κριθάλευρο, που'ναι ζωή του ανθρώπου..."

Αθήναιος: "Δειπνοσοφισταί"

Hangover: Μεθύσι - Οδηγός επιβίωσης

Έχετε ξυπνήσει μετά από μία νύχτα κραιπάλης και αισθάνεστε απαίσια.
Σας πονάει το στομάχι σας, το κεφάλι σας πάει να σπάσει και αρχίζετε να μετανιώνετε για όλα όσα κάνατε το προηγούμενο βράδυ- τα οποία παρεμπιπτόντως μετά βίας θυμάστε.
Δυστυχώς μαγικό χάπι, που θα σας βοηθήσει να συνέλθετε δεν υπάρχει. Υπάρχουν όμως μερικά πράγματα, που μπορείτε να κάνετε για να γίνει η ημέρα σας λίγο πιο εύκολη.

Τι πρέπει, λοιπόν, να επιλέξετε και τι να αποφύγετε,
για να απαλλαγείτε όσο γρηγορότερα και ανώδυνα γίνεται από τα συμπτώματα του μεθυσιού ή hangover, που αποτελεί έναν μπελά με μάλλον αναπόφευκτο πονοκέφαλομετά από μερικά (ή πολλά) παραπάνω ποτήρια αλκοόλ.....

Πείτε ναι - Λίγη καφεΐνη

Αν και οι υπερβολικές ποσότητες καφέ ή ενεργειακών ποτών με καφεΐνη δεν είναι ό, τι καλύτερο, μία μικρή δόση καφεΐνης μπορεί να βοηθήσει, ιδιαίτερα αν δεν έχετε κοιμηθεί αρκετά, δίνοντάς σας ενεργειακή ώθηση και βελτιώνοντας την ψυχική σας διάθεση. Δοκιμάστε λίγο μαύρο τσάι ή ένα φλιτζάνι καφέ καλής ποιότητας και φροντίστε να πίνετε άφθονο νερό όλη την ημέρα.

Πείτε όχι – Υπερβολικές δόσεις καφεΐνης

Μετά το ποτό, αν πέσετε με τα μούτρα στον εσπρέσο ούτε θα σας ξεμεθύσει ούτε θα σας απαλλάξει από τον πονοκέφαλο. Στην πραγματικότητα, η καφεΐνη μπορεί να λειτουργήσει ως διουρητικό και να επιδεινώσει τελικά την κατάστασή σας, κυρίως γιατί θα αφυδατωθεί περισσότερο ο ήδη αφυδατωμένος οργανισμός σας.

Πείτε ναι – Τοστ και φρούτα

Οι light τροφές, όπως ένα τοστ ή ελαφρώς αλατισμένα κράκερ θα ρίξουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και θα σας προσφέρουν ανακούφιση από τη ναυτία, χωρίς να ερεθίζουν το στομάχι σας, όπως συμβαίνει με τα λιπαρά, τηγανητά τρόφιμα. Επιπλέον, για να ανεβάσετε τα επίπεδα καλίου, φάτε φρέσκα φρούτα, όπως μπανάνες.

Πείτε όχι - Λουκάνικα και μπέικον

Αν και τα λιπαρά τηγανητά φαγητά, όπως τα λουκάνικα και το μπέικον, θεωρούνται συχνά μέσο θεραπείας των πονοκέφαλων, καλύτερα να κρατήσετε αποστάσεις από αυτή τη διατροφική «καταστροφή» όταν αισθάνεστε χάλια μετά από αρκετά ποτηράκια αλκοόλ. Παρόλο που τα λιπαρά τρόφιμα θα ανακουφίσουν προσωρινά το στομάχι σας, δεν παρέχουν στο σώμα σας τα θρεπτικά συστατικά, που πραγματικά έχει ανάγκη μετά από μία βαριά νύχτα.

Πείτε ναι- Αυγά

Καταναλώστε εναλλάξ τηγανητά με βραστά αυγά. Τα αυγά περιέχουν κυστεΐνη, ουσία που μπορεί να βοηθήσει στην εξουδετέρωση της ακεταλδεΰδης, μία τοξίνης που συνδέεται με το αλκοόλ και το μεταβολισμό μετά από ένα hangover.

Πείτε όχι- Πατάτες τηγανητές

Όπως ακριβώς ένα πιάτο λουκάνικα και μπέικον δε θα σας προσφέρει την ανακούφιση που ψάχνετε, το ίδιο ισχύει και για άλλα πιάτα φορτωμένα με θερμίδες, όπως οι τηγανητές πατάτες. Αν και στην αρχή οι υδατάνθρακες μπορεί να σας βοηθήσουν να αισθανθείτε καλύτερα χάρις στη γρήγορη απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, είναι πολύ πιθανό η κοιλιά σας να αρχίσει να διαμαρτύρεται μερικές ώρες αργότερα.

Πείτε ναι - Νερό πριν τον ύπνο

Η υπερκατανάλωση αλκοόλ προκαλεί αφυδάτωση, επομένως ο οργανισμός σας έχει ανάγκη από υγρά. Αν δεν πίνετε νερό, το σώμα σας θα πάρει ό, τι χρειάζεται από τα ζωτικά σας όργανα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου σας, με αποτέλεσμα να υποφέρετε από πονοκέφαλο το επόμενο πρωί.

Πείτε όχι- Φαγητό πριν τον ύπνο

Είναι μύθος ότι αν φάτε πριν πέσετε στο κρεβάτι, θα "απορροφηθεί" το αλκοόλ στο στομάχι σας. Η τροφή πρέπει να βρίσκεται ήδη στο πεπτικό σας σύστημα για να επιβραδύνει την απορρόφηση του οινοπνεύματος στο αίμα σας, οπότε βεβαιωθείτε ότι έχετε «καύσιμα» πριν το ρίξετε έξω. Τροφές πλούσιες σε λιπαρά, όπως η πίτσα ή η μπριζόλα, χρειάζονται πολύ χρόνο για να χωνευτούν, άρα είναι η καλύτερη λύση για να αποφύγετε το hangover αργότερα.

Πείτε ναι - Ντους και χαλάρωση

Ένα ντους θα αυξήσει τη θερμοκρασία του σώματός σας και θα το προετοιμάσει για έναν χαλαρωτικό ύπνο και έτσι θα καταφέρετε να παρακάμψετε το πιο επώδυνο κομμάτι της ημέρας σας. Από την άλλη πλευρά, ένα κρύο ντους θα σας «ξυπνήσει». Για να ξεκουράσετε και να αναζωογονήσετε το μυαλό και το σώμα σας, ειδικά αν έχετε μία μεγάλη μέρα μπροστά σας, γεμίστε τη μπανιέρα με νερό και χαρίστε στον εαυτό σας μερικές στιγμές χαλάρωσης.

Πείτε όχι - Άσκηση

Αν έχετε περάσει μία πραγματικά δύσκολη νύχτα, η σκληρή προπόνηση δεν είναι και πολύ καλή ιδέα. Το αλκοόλ είναι διουρητικό, που σημαίνει ότι σε μεγάλες ποσότητες αφυδατώνει τον οργανισμό. Με την άσκηση σίγουρα θα ιδρώσετε, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω αφυδάτωση, γι’ αυτό, καλύτερα να εγκαταλείψετε στην παρούσα φάση την ιδέα της γυμναστικής.

Πως ξεμπέρδεψα με τις κατσαρίδες - Μέρος 1+2

Τα ιδεχθή αυτά πλάσματα είχαν γίνει συγκάτοικοί μου τα τελευταία 6 χρόνια.
Τα κληρονόμησα από τη γκαρσονιέρα, όπου εγκαταστάθηκα το 1999. Το 2000, μετά από μια φοβερή λοίμωξη του αναπνευστικού που μου κόστισε 28 μέρες στον Ευαγγελισμό, αποφάσισα να αλλάξω γειτονιά.

Οι κατσαρίδες ήταν τα κατοικίδιά μου. Τραγική κατάσταση! Μέχρι και ονόματα τους είχα βγάλει: Η ξανθούλα, η αφρατούλα, ο τριζοπάτης... Μιά μέρα πηγε να ανοίξει το ντουλάπι της κουζίνας η κοπέλα μου, και πετάχτηκε μια Τερέζα πάνω στο πρόσωπό της. Φρίκη! Έφυγα από τη γκαρσονιέρα και εγκαταστάθηκα στον τρίτο όροφο ενός διαμερίσματος 70τμ. στη Χαραυγή. Διαμπερές, ηλιόλουστο με καλή διαρρύθμιση και μεγάλη κουζίνα. Οι Τερέζες μου ήρθαν και αυτές μαζί. Μέσα σε κουτιά, μέσα σε ψυγεία σε συρτάρια σε υφάσματα...
Δεν είχα ιδέα τι κουβάλησα μαζί μου. Μιά εβδομάδα μετά τη μετακόμιση, και ενώ είχα
την εντύπωση ότι είχα μείνει μόνος, τσουπ! νά 'σου και τα κατοικίδια.
Τρελλάθηκα!!! Έπρεπε να τις καταπολεμήσω όσο το δυνατό πιο γρήγορα.

Αρχικά, δοκίμασα τις γνωστές μεθόδους: Aerozol και παγίδες. Δεν έπιασε. Καταπολεμούσα μονο αυτές που τύχαινε να μολυνθούν από το δηλητήριο και... η ζωή συνεχίζεται. Μέχρι να καταλάβω τι γίνεται, πέρασαν 2-3 χρόνια: Οι κατσαρίδες πολλαπλασιάζονταν με φρενήρεις ρυθμούς. Σκότωνα 1 και φύτρωναν 15! Είχαν κυριαρχήσει στην κουζίνα: Το στρατηγείο τους ήταν παντού. Πίσω από το νεροχύτη, πάνω από τα ντουλάπια, κάτω από το ψυγείο... παντού. Μόλις έσβηνα το φώς της κουζίνας, μετά από 5 λεπτά έβγαιναν για βόλτα. Φλερτάριζαν πολύ με το νερό, τα αποφάγια, τα περιτώματά τους και τα πτώματα των άτυχων αδελφών τους. Σύχναζαν στις αποχετεύσεις, τα υγρά σημεία, και τα μέρη που υπήρχε έντονη ηλεκτροφόρα τάση. Μετασχηματιστές, πρίζες, πολύμπριζα, κουζίνα, ψυγείο. Η κατάσταση ήταν αφόρητη. Μόλις κάποιος έμπαινε στην κουζίνα και άναβε το φώς, έβλεπε τη φυγή εκατοντάδων ζιζανίων να γίνεται με εγρήγορση και σύστημα πάνω από πιάτα, ποτήρια, κούπες, μαχαιροπήρουνα, πετσέτες. Μετά από αυτό το θέαμα έπρεπε όλα να πλυθούν και να απολυμανθούν. Είχαμε απευδήσει! Αποφάσισα να ασχοληθώ σοβαρά με το θέμα και άρχισα την έρευνα.

Μετά από αρκετή έρευνα στο διαδύκτιο εντόπισα το είδος του εχθρού, τις συνήθειές του, τον τρόπο ζωής και τις γενετικές του ιδιότητες. Μιλάω για την κατσαρίδα του είδους Blatella Germanica η οποία είναι το πιό διαδεδομένο και ανθεκτικό είδος που πολλαπλασιάζεται πάρα πολύ γρήγορα. Στην παρακάτω φωτογραφία φαίνονται οι διαφορές στα φύλλα και ο σάκος επώασης του θυλικού ατόμου.

Οι κατσαρίδες Blatella Germanica προτιμούν τις ζεστές και υγρές περιοχές (κουζίνα), συνήθως ζούν σε ρωγμές και τρύπες, και είναι νυχτόβια έντομα (κινούνται και τρέφονται τη νύχτα, κρύβονται τη μέρα). Εάν η αποικία είναι μεγάλη μπορεί να τις βρείτε και σε άλλα δωμάτια (πχ. μπάνιο). Έλκονται πολύ από τα ηλεκρικά φορτία και γι αυτό θα τις βρείτε να γυροφέρνουν ηλεκτρικές συσκευές υψηλής τάσης (θερμοσίφωνο, ηλεκτρική κουζίνα, πλυντήριο πιάτων, πολύμπριζα, ψυγείο κλπ). Τρέφονται με αποφάγια, ψίχουλα, περριτώματα και πτώματα άλλων κατσαρίδων, και είναι πολύ φίλες με το νερό. Προτιμούν τα δημητριακά, το ρύζι και τις πατάτες. Τα ενήλικα άτομα σπάνια πετούν αλλά είναι πολύ ευκίνητα. Οι αρσενικές είναι σκουρόχρωμες καφέ-μαύρες και έχουν στρογγυλεμένη κοιλιά, ενώ οι θηλυκές έχουν ξανθο-κόκκινο χρώμα και μακρόστενο σχήμα με μυτερή κοιλιά όπου στην απόληξή της, οι ενήλικες, φέρουν και το σάκο επώασης (βλέπε φωτό).
Ένα θηλυκό επωάζει 30-48 μικρά στο σάκκο κάθε φορά, και μπορεί από ένα μόνο θηλυκό να δημιουργηθεί πληθυσμός μέχρι και 20.000(!) ατόμων σε διάστημα ενός χρόνου.

Έχοντας κάνει την έρευνά μου για το είδος και τα χαρακτηριστικά του εχθρού μου, αποφάσισα να ψάξω να βρώ τρόπους να απαλλαγώ από την παρουσία του, χωρίς τη χρήση χημικών εντομοκτόνων σκευασμάτων, καθότι είμαι και οικολογικά ευαίσθητος.

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα ένα άρθρο για το θέμα μου στο οποίο περιγράφονταν ένα σκεύασμα που έλεγε ότι καταπολεμά τις κατσαρίδες αυτού του είδους.

Έφτιαξα λοιπόν μικρές "ταΐστρες" από αλουμινόχαρτο, στις οποίες έβαλα μαγειρική σόδα, άχνη ζάχαρη, περιτώματα από κατσαρίδες και λίγο νερό. Οι κατσαρίδες θα έτρωγαν τη σόδα και θα έσκαγαν θεωρητικά... Παράλληλα, διάβασα ότι εάν το περιβάλλον τους είναι εχθρικό θα αναγκαστούν να μετακομίσουν. Έτσι, καθάρισα την κουζίνα μου από εστίες που αποτελούσαν καταφύγιο για τις κατσαρίδες (χαρτιά, σακκούλες κλπ), καθάριζα πολύ καλά το χώρο από σκόνες, ψίχουλα και περιττώματα κατσαρίδων, και αποφάσισα να τους κόψω το νερό. Καθάριζα κάθε σταγόνα που έπεφτε από το πλύσιμο των πιάτων στο νεροχύτη, έβγαζα το στυμένο wettex αλλά και τη σακούλα με τα σκουπίδια έξω, στο μπαλκόνι της κουζίνας, σκούπιζα όλα τα πιάτα μετά το πλύσιμο για να μη μείνει ίχνος νερού επάνω τους, κάλυψα όλα τα αποχετευτικά σιφόνια του νεροχύτη με σχάρες για να μην μπαίνουν ή βγαίνουν από μέσα οι κατσαρίδες... Αυτό έγινε για 3-4 μήνες αλλά και πάλι τίποτα.
Ο εχθρός, καθότι και άλλης τάξης μεγέθους, έβρισκε τρόπους να επιβιώνει
και να πολλαπλασιάζεται.

Τον Αύγουστο του 2007, έχοντας το σπίτι στην απόλυτη κυριαρχία μου αφού έλειπε η αδερφή μου με άδεια, αποφάσισα να δράσω με άλλη μέθοδο. Είχα σκοπό να βάψω την κουζίνα και το μπάνιο μου και να κάνω μικροαλλαγές και επιδιορθώσεις. Σκέφτηκα ότι ήταν η κατάλληλη περίοδος να κάνω κάτι και για το μεγάλο πρόβλημα των κατσαρίδων.
Αρχικά αποφάσισα να απευθυνθώ στους επαγγελματίες. Τηλεφώνησα σε μια εταιρία απεντόμωσης και απολύμανσης χώρων, μου είπαν οτι το κόστος είναι περίπου 150 Ευρώ για την κουζίνα και το μπάνιο. Δυστυχώς όμως τα συνεργεία είχαν άδεια και θα επέστρεφαν μετά τις 25 Αυγούστου, ημερομηνία που θα έφευγα με άδεια εγώ.
Έτσι, αποφάσισα να πάρω την κατάσταση επάνω μου.

Έψαξα πάλι στο διαδίκτυο για επαγγελματικά σκευάσματα απεντόμωσης, και βρήκα εγκύκλιο του υπουργείου υγείας ή αγροτικής ανάπτυξης, σχετικά με τα εγκεκριμένα εντομοκτόνα σκευάσματα για το συγκεκριμένο είδος κατσαρίδας. Με βάση το όνομα του σκευάσματος (Goliath Gel) έψαξα λίγο ακόμη και βρήκα πληροφορίες από γεωπόνους οι οποίοι αναφέρονταν εκτενώς σε τρόπους απεντόμωσης και τη συντονισμένη χρήση και άλλων εντομοκτόνων για την ολοκληρωτική αντιμετώπιση του εχθρού. Έπειτα έπρεπε να βρώ από πού θα προμηθευτώ τα σκευάσματα αυτά. Επικοινώνησα μέχρι και με τις εταιρείες φυτοφαρμάκων και βρήκα ένα κατάστημα με φυτοφάρμακα κοντά στην περιοχή μου.

Το ίδιο απόγευμα πήγα στα φυτώρια που μου σύστησε η εταιρεία, και αγόρασα τα σκευάσματα. Η συνταγή είναι αυτή:

• 1 σωληνάριο Goliath Gel (Ζελέ σε συσκευασία σύριγγας - Δόλωμα.
  
• Προαιρετικά συσκευή εφαρμογής του ζελέ: Πιστόλι - Applicateur)
• 1 σακουλάκι K-OTHRINE (Σκόνη)
• 1 μπουκαλάκι IMPERATOR (Υγρό)
• 1 φιάλη ψεκασμού
  

Το κόστος του Goliath Gel είναι σχετικά μεγάλο (περί τα 50-60 Ευρώ/σωληνάριο)
υπάρχει όμως και εναλλακτικό σκεύασμα άλλης εταιρείας με κόστος περι τα 15 Ευρώ
της ίδιας ή παραπλήσιας σύστασης με άριστα αποτελέσματα.
Τα υπόλοιπα 2 σκευάσματα κοστίζουν περί τα 15 Ευρώ και είναι υδατοδιαλυτά.

Προετοιμασία:

1. Καθαρίζουμε πολύ καλά τους χώρους εφαρμογής της απεντόμωσης. Δεν πρέπει να μείνουν σκόνες και άλλα στερεά ή υγρά στοιχεία στα πατώματα τα έπιπλα και τις επιφάνειες πριν την εφαρμογή.
2. Διαλύουμε ποσότητα K-OTHRINE (Σκόνη) και IMPERATOR (Υγρό) με νερό στο δοχείο του ψεκαστικού μας (οι αναλογίες αναφέρονται στις συσκευασίες των σκευασμάτων). Το διάλυμα είναι γαλακτώδες - μη διαυγές. Χρησιμοποιήστε αδιάβροχα γάντια για να μην έρθει το υγρό σε επαφή με τα χέρια σας.
   

Εφαρμογή:

1. Goliath Gel: Τοποθετούμε μικρές ποσότητες του ζελέ (στο μέγεθος μιας μεγάλης φακής) ανά ένα μέτρο στους χώρους που κυκλοφορούν οι κατσαρίδες (ντουλάπια εξωτερικά όχι μέσα, γωνίες, ρωγμές και τρύπες σε τοίχους, εισόδους, πόρτες, αποχετεύσεις εξωτερικά -να μην εφαρμόζεται σε χώρους που μπορεί το σκεύασμα να έρθει σε επαφή με νερό που ρέει προς την αποχέτευση καθότι είναι τοξικό για τον υδροφόρο ορίζοντα- αν έχετε ενυδρείο κρατήστε το μακρυά από το χώρο εφαρμογής).
2. Διάλυμα K-OTHRINE - IMPERATOR: Ψεκάζουμε με το δοχείο ψεκασμού κυρίως τους εξωτερικούς χώρους (μπαλκόνια, μπαλκονόπορτες, εισόδους, αποθήκες) και τις πύλες εισόδου ή εξόδου των εντόμων. Άν το πρόβλημα είναι πολυ έντονο μπορείτε να ψεκάσετε και μέσα στα ντουλάπια της κουζίνας, αφού πρώτα τα αδειάσετε τελείως από τρόφιμα και σκεύη. Προσοχή και εδώ να μην έρθει το διάλυμα σε επαφή με νερό που ρέει προς την αποχέτευση καθότι είναι τοξικό για τον υδροφόρο ορίζοντα. Αν έχετε ενυδρείο κρατήστε το μακρυά από το χώρο εφαρμογής.

Μετά την εφαρμογή: Καλό είναι να αποφύγουμε να κινούμαστε στους χώρους εφαρμογής για τις πρώτες 4-5 ώρες μέχρι να αποροφηθεί τελείως το υγρό. Σημαντικό είναι να αφήσετε το χώρο όσο περισσότερο καιρό γίνεται χωρίς να επέμβετε καθόλου. Τα σημεία που έχετε εφαρμόσει το ζελέ πρέπει να μείνουν άθικτα για να τα βρίσκουν οι κατσαρίδες και να τρώνε το δόλωμα, γι αυτό καλύτερα να κάνετε απεντόμωση σε κάποια περίοδο που σχεδιάζετε να λείψετε από το σπίτι για Σαββατοκύριακο ή περισσότερες μέρες.
Μην ξεχάσετε να καθαρίστε πολύ σχολαστικά τα χέρια σας.

Αποτελεσματικότητα: Πάρα πολύ αποτελεσματική μέθοδος. Από την ημέρα που έκανα εφαρμογή της παραπάνω μεθόδου (25 Αυγούστου 2007) μέχρι σήμερα (19 Αυγούστου 2008) δεν έχει εμφανιστεί ούτε ίχνος κατσαρίδας ή άλλου εντόμου (μυρμίγκια, μύγες, σφήκες κλπ) στο διαμέρισμα. Το ζελέ είναι πολύ αποτελεσματικό γιατί λειτουργεί πολλαπλασιαστικά δεδομένης της τάσης των κατσαρίδων να τρώνε τα νεκρά άτομα του είδους τους.
Έτσι μόλις η κατσαρίδα φάει το δόλωμα, γυρίζει στη φωλιά και μετά από λίγο πεθαίνει από
τη δράση του δολώματος. Οι κατσαρίδες που θα φάνε το πτώμα της, θα φάνε και τα υπολοίματα του στομάχου της όπου υπάρχει ακόμη ποσότητα του δολώματος και θα
τύχουν του ιδίου αποτελέσματος.
Έτσι, οι ίδιες οι κατσαρίδες λειτουργούν ως δολώματα! (Κακόοοοο).
Σημείωση: Η εφαρμογή της παραπάνω μεθόδου από άτομα μη εξειδικευμένα δεν συνιστάται. Εγώ έκανα εφαρμογή της παραπάνω μεθόδου εξολοκλήρου με δική μου ευθύνη και δεν αναλαμβάνω καμία ευθύνη για τυχόν προβλήματα που προκύψουν από τη χρήση της από άλλα άτομα.

Πάντως το πρόβλημά μου λύθηκε και θέλω να πιστεύω ότι λύθηκε οριστικά.
Από τον Αύγουστο 2007 μέχρι τώρα δεν είχα καμία επαφή με τα ιδεχθή έντομα.
Αντίο για πάντα κατσαρίδες. http://kdougas.blogspot.com/2007_10_01_archive.html

Τα μικροσκόπια στην αρχαία Ελλάδα

Τεκμηριώνοντας την άποψη μου, ότι το μικροσκόπιο (ασφαλώς όχι με την μορφή που το γνωρίζουμε σήμερα) είχε ήδη ανακαλυφθεί και υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την χρήση του, ήδη από τον 5ο & 4ο αιώνα π.Χ. Λαμβάνωντας υπ’ όψιν την νομισματοκοπία της εποχής εκείνης, παράλληλα με τις μαρτυρίες από αρχαία κείμενα, για τις τότε επιστημονικές γνώσεις και τα προϊόντα που παράχθηκαν (νομίσματα, κοσμήματα, εργαλεία, όργανα κ.α.) και σώζονται έως σήμερα, όπου χωρίς την χρήση της υπερμεγέθυνσης θα ήταν αδύνατο να υλοποιηθούν. Το γεγονός ότι χάθηκε, στην πορεία του χρόνου η τεχνολογία όπως και πολλάς άλλες γνώσεις, που χρησιμοποιούσαν στην αρχαία Ελλάδα, μας το επιβεβαιώνει η κακότεχνη νομισματοκοπία του μεσαίωνα.

Οι αρχαιολόγοι για το θέμα αυτό σιωπούν ή δίνουν μη ικανοποιητικές απαντήσεις. (π.χ. είχαν πολλούς δούλους και κοπίαζαν σκληρά, ήταν καλλιτέχνες, είχαν διαφορετική όραση και έβλεπαν την λεπτομέρεια με γυμνό μάτι κτλ). Είναι λίγες από τις απαντήσεις στην έρευνα μου αυτή, από τους ειδικούς στους οποίους απεύθυνα το εύλογο ερώτημα.

Παραθέτω μεγεθύνσεις αρχαίων νομισμάτων (που μου παραχώρησε για την βοήθεια της έρευνας μου η νομισματική συλλογή της Alpha bank) και αποσπάσματα από μετάφραση αρχαίου κειμένου. Τα οποία μας δείχνουν την γνώση πάνω σε τεχνολογίες που εικάζετε ότι εμφανίσθηκαν πολύ αργότερα όπως το μικροσκόπιο, που ενώ νομίζουμε ότι ανακαλύφθηκε πολλούς αιώνες μετά, αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων, ότι το μικροσκόπιο το είχαν ήδη ανακαλύψει και εφαρμόσει στις τέχνες και τις επιστήμες από τον 5ο αιώνα π.Χ.

«Την δε υπόθεση του σχηματισμού των ειδώλων στα κάτοπτρα και σε όλα εκείνα που καθρεπτίζουν και είναι λεία δεν είναι δύσκολο να την ενοήσωμε» (πολιτεία Πλάτωνα 46a) «το δε περι την των κατόπτρων ειδωλοποιίαν και πάντα οσα ενφανή και λεία, κατιδειν ουδέν έτι χαλεπόν.»

Αυτό σημαίνει ότι ήδη έχουν επίγνωση του να μεταφέρουν την εικόνα με κάτοπτρα, από εκεί και πέρα με ελαφρά κοίλο κάτοπτρο, έχουμε την μεγέθυνση η σμίκρυνση της εικόνας αντίστοιχα και αυτό είναι και η βάση του μικροσκοπίου.

Το ότι χρησιμοποίησαν την τεχνική αυτή, μας το μαρτυράνε τα κάτωθι στοιχεία:

1ο) Τα καλλιτεχνικά αρχαία νομίσματα που εμφανίσθηκαν σε διάφορες περιοχές ήδη από τον 5ο αιώνα τα οποία με την μεγέθυνση τους ανακαλύπτουμε τέτοιες λεπτομέρειες που είναι αδύνατο να δούμε ακόμα και με απλό μεγεθυντικό φακό.

2ο) Μέσα στην πολιτεία του Πλάτωνα και συγκεκριμένα στο έργο ΤΙΜΑΙΟΣ–ΚΡΙΤΙΑΣ, που περιγράφεται και η πολυσυζητημένη ιστορία της χαμένης Ατλαντίδος, βλέπουμε το κάτωθι κείμενο:
«Αυτό συνεχίζεται μέχρις ότου και από τις δυο μεριές η επιθυμία και ο έρωτας, του ανδρός και της γυναικός, συνενωθούν. Και τότε σαν να συγκομίζουν καρπόν από τα δένδρα, σπέρνουν στη μήτρα όπως σε καλλιεργημένο και εύφορο χωράφι αόρατα λόγο της μικρότητος των και αδιάπλαστα ζωντανά όντα (σπερματοζωάρια) και αφού τα διαχωρίσουν πάλιν, θα τα εκθρέψουν και θα τα μεγαλώσουν εκεί μέσα και ύστερα θα τα οδηγήσουν στο φώς και θα ολοκληρώσουν έτσι την δημιουργίαν των ζώντων. (πολιτεία Πλάτωνα 91d)
«μέχριπερ αν εκατέρων η επιθυμία και ο έρως συναγάγοντες, οίον από δένδρων καρπόν καταδρέψαντες, ως είς άρουραν την μήτραν αόρατα υπό σμικρότητος και αδιάπλαστα ζώα (σπερματοζωάρια) κατασπείραντες και πάλιν διακρίναντες μεγάλα εντός εκθρέψωνται και μετά τούτο είς φώς αγαγόντες ζώων αποτελέσωσι γένεσιν»

Οι αρχαιολόγοι αφού δεν έχουν ενδείξεις από συσκευές, σαφείς περιγραφές από αναφορές ή αποτυπώσεις πάνω σε εικόνες της εποχής, είναι λογικό να σιωπούν αφού δεν έχουν όπως είναι λογικό τις γνώσεις ενός φυσικού, ενός βιολόγου, ενώ χαράκτη νομισμάτων, για να γνωρίζουν τις δυσκολίες στην επεξεργασία 1:1 της μήτρας των αριστουργηματικών - όπως φαίνεται και σε πολλαπλάσια μεγέθυνση- των τότε νομισμάτων, με αποτέλεσμα να θεωρούν ότι απλά με την τέχνη και την συμβολή των πολλών δούλων είναι εύκολο να χαραχθούν μήτρες όπως αυτές που έφτιαξαν τα καλλιτεχνικά νομίσματα που εμφανίζονται ήδη από τον 5ο αιών π.Χ. - από MORFEAS

Το γνωστό e-mail διαμαρτυρίας για "Macedonian language"

Απλά υπενθυμίζουμε το γνωστό e-mail, με το οποίο διορθώσαμε χιλιάδες sites, για το επίσης γνωστό λάθος. Κάντε το Copy-paste και τα υπόλοιπα πως να στείλετε mail, τα ξέρετε. Κρατήστε στα αγαπημένα σας, τη διεύθυνση αυτού του post.
..........Κάντε Copy-Paste.......................
Dear Madams and Sirs,
First off, congratulations on your site and products, which are always interesting.
We are contacting you today for a very important unintentional mistake.
On your site, under the language packs, you use the term “Macedonian” for a Slavic language which is a Bulgarian Dialect.
A brief history follows:
Macedonia/Macedonian language/Macedonian people were and are,
a Greek (Hellenic) region/dialect/population.
Nowadays, an ex-Yugoslavian country, whose official name is FYROM,
is in talks with Greece for its disputed name (only).

Under United Nations policy the county’s official name is F.Y.R.O.M.;
"By resolution A/RES/47/225 of 8 April 1993, the General Assembly decided to admit
as a Member of the United Nations the State being provisionally referred to for all purposes
within the United Nations as "The former Yugoslav Republic of Macedonia" pending settlement of the difference that had arisen over its name.” also see here:
http://www.un.org/members/growth.shtml (1993 - 184 members) and here: http://www.un.org/members/notes/yugoslavia.htm

On the European Union site, you will find the country under the letter "T",
"The former Yugoslav Republic of Macedonia", as well as here:
http://europa.eu/abc/european_countries/candidate_countries/index_en.htm.
and on the same page in the left column under “Candidate Countries”,
with the name: "Former Yugoslav Republic of Macedonia".

By using the name "Macedonia" or any derivative of it (either it is to determine its language and populace or anything else) for F.Y.R.O.M.
it offenses 20 millions Greeks (Hellenes) all over the world.
So, because of the many Greek (Hellenic) people who enjoy your products in Greece (Hellas) and of course from all over the world, we would be obligated if this correction is made.
Thank you in advance.

Αρχαία Αθήνα συμμετοχική ή άμεση δημοκρατία

Πως επιτυγχάνεται στην Αρχαία Αθήνα  
η λεγόμενη συμμετοχική ή Άμεση Δημοκρατα

Πρόλογος
Από τις αρχές ήδη του 7ου αι. π.Χ. η βασιλεία καταλύθηκε στα περισσότερα ελληνικά κράτη.
Ο Αριστοτέλης, μάλιστα σχετικά με αυτό, έγραψε ότι το καθεστώς της βασιλείας στην αρχαιότητα εξέπεσε για δύο λόγους: είτε γιατί αναπτύχθηκαν ανταγωνισμοί στο εσωτερικό των βασιλικών γενών, είτε γιατί οι κάτοχοι της βασιλικής εξουσίας κυβέρνησαν τυραννικά, παραβαίνοντας τους νόμους.

Τα βασιλευόμενα πολιτεύματα διαδέχτηκαν τα αριστοκρατικά καθεστώτα στα οποία πολιτικά δικαιώματα είχαν μόνο οι ενήλικες ευγενείς και μάλιστα οι πλουσιότεροι.
Κριτήριο για την εκλογή στα υψηλά αξιώματα είναι όχι μόνο η καταγωγή αλλά και ο πλούτος. Και τα αριστοκρατικά όμως πολιτεύματα πολύ σύντομα επέδειξαν μια σειρά αδυναμιών οι οποίες συχνά οδήγησαν σε πολιτικές ταραχές. Ο μεγάλος ανταγωνισμός, προκειμένου να εξασφαλισθεί μια από τις λιγοστές θέσεις βουλευτών και αρχόντων - οι οποίες πρόσφεραν στον κατέχοντα τη θέση αυτή, τιμή, επιρροή και επιπλέον οφέλη - οδήγησαν συχνά στη βίαια κατάληψη της εξουσίας και τη μετατροπή των πολιτευμάτων αυτών από αριστοκρατικά σε τυραννικά - «μοναρχικά».

Τόσο στα βασιλευόμενα όσο και στα αριστοκρατικά ή τυραννικά πολιτεύματα, κυρίαρχη επιδίωξη των κατεχόντων την εξουσία ήταν η προσωπική ωφέλεια και το ατομικό τους συμφέρον, γεγονός που οδήγησε τα μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού σε μια σειρά διεκδικήσεων.

Παράγοντες που οδήγησαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε ρήξη με το υπάρχον καθεστώς με κύριο αίτημα την αλλαγή όσων μέχρι τότε ίσχυαν ήταν: η μη συμμετοχή των υπολοίπων ευγενών στα κοινά, ο αποκλεισμός των πολλών από το σώμα των ενεργών πολιτών, η αδυναμία των τελευταίων να συμμετέχουν στην έκδοση αποφάσεων για θέματα που τους αφορούσαν και που ήταν υποχρεωμένοι να τηρούν, η αλλαγή στην πολεμική οργάνωση - οπλιτική φάλαγγα - η οποία επιπλέον έφερε και μια γενικότερη αλλαγή στην νοοτροπία των «οπλιτών πολιτών» οδηγώντας τους στο να διεκδικήσουν μερίδιο στη λήψη αποφάσεων και ως εκ τούτου συμμετοχή στα κοινά, η επιβολή νόμων πιεστικών και άδικων που οδήγησαν πολλούς μικροιδιοκτήτες γης στο δανεισμό και εν συνεχεία στη φτώχεια και τη δουλεία[1].

Εισαγωγή

Οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, που είχαν ξεκινήσει ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. στον ελλαδικό χώρο γενικότερα και στην Αθήνα ειδικότερα, συνδυασμένες με την επιτακτική ανάγκη για κωδικοποίηση του άγραφου - εθιμικού δικαίου (τέλη 7ου αι. π.Χ) και την ενασχόληση με αυτό εμπνευσμένων ανδρών (ιδιαίτερα από τον 6ο αι. και μετά), συντέλεσαν στην διαμόρφωση και εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν δημοκρατικότητα σ'; ένα πολίτευμα στην αρχαία Ελλάδα αφορούν κυρίως: στα δικαιώματα των πολιτών και στον τρόπο λειτουργίας της πολιτείας. Το πολίτευμα που υιοθετήθηκε στην αρχαία Αθήνα παραμένει ένα μοναδικό φαινόμενο άμεσης δημοκρατίας, όπου οι ενεργοί πολίτες, δεν εξέλεγαν αντιπροσώπους για να αποφασίζουν στο όνομά τους, αλλά έπαιρναν οι ίδιοι αποφάσεις νομοθετικού και εκτελεστικού περιεχομένου[2].

Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν επεδίωξε να εξαλείψει τις κοινωνικές ή οικονομικές ανισότητες (κάτι τέτοιο για τους Αθηναίους θα οδηγούσε μοιραία σε τυραννία). Επέτυχε ωστόσο να εγκαθιδρύσει ένα σύ­στημα πολιτικής ισότητας το οποίο εξασφάλιζε την κοινωνική γαλήνη και ισορροπία. Επιπλέον και το οποίο δεν στηριζόταν στην αρχή των ίσων δικαιωμάτων (ισο­μοιρία), αλλά σε τρεις άλλες εξίσου σημαντικές αρ­χές: την ισονομία, την ισοτιμία, και την ισηγορία. Η βάση αυτής της πολιτικής ισότητας και κατ'; επέ­κταση της ίδιας της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν η κυριαρχία του δήμου, η οποία εκφραζόταν κυ­ρίως δια μέσου των συνελεύσεων της Εκκλησίας του Δήμου και της Βουλής, των δικαστηρίων και των αρχόντων. Κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να διοικεί, να αποφασίζει και να δικάζει. Αυτά είναι τα τρία στοιχεία που δηλώνουν τα πλήρη πολιτικά δικαιώματα.

Η ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά ήταν ζωτικής σημασίας, γιατί από αυτήν εξαρτιόταν η λει­τουργία του πολιτεύματος, αν και αρχικά, τόσο ο Σόλων όσο και ο Κλεισθένης απέφυγαν να καταστήσουν προσιτά τα ανώτερα αξιώματα σε όλους τους πολίτες. Το περιεχόμενο όμως αυ­τής της ενεργούς συμμετοχής μεταβαλλόταν όσο η δημοκρα­τία εξελισσόταν[3].
1. Οι μεταρρυθμίσεις που είχαν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη βαθμιαία αύξηση συμμετοχής των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων στα πολιτειακά όργανα της Αθήνας

Η θεμελίωση της δημοκρατίας ήταν το αποτέλεσμα πολιτικών μεταρρυθμιστικών μέτρων που έδωσαν την εξουσία σε όλους τους ενήλικες πολίτες - το δήμο - και ανέδειξαν κυρίαρχο πολιτειακό όργανο την Εκκλησία του Δήμου: δηλαδή τη συνέλευση όλων των ενήλικων πολιτών, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης και οικονομικής κατάστασης, αρκεί να ήταν άνδρες ελεύθεροι και να κατάγονταν από γονείς Αθηναίους. Οι γυναίκες, οι δούλοι και οι μέτοικοι δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτούς που κατέχουν το δικαίωμα του πολίτη[4].

1.1. Οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα
Οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα υπήρξαν η αφετηρία μιας κίνησης που θα έκανε την Αθήνα τον επόμενο αιώνα το πιο δημοκρατικό κράτος της αρχαιότητας καθώς το νομοθετικό του έργο περιλάμβανε μια σειρά μέτρων που είχαν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τη βαθμιαία αύξηση συμμετοχής των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων στα πολιτειακά όργανα της Αθήνας.

Τα πρώτα μέτρα που έλαβε ο Σόλων ήταν η σεισάχθεια (αποτίναξη των βαρών) και η κατάργηση του «δανείζειν επί σώμασι». Και τα δύο μέτρα υπήρξαν εξαιρετικά ριζοσπαστικά για την εποχή καθώς πέραν του ότι έθιγαν κεκτημένα δικαιώματα των αριστοκρατών, οικονομικού χαρακτήρα, ο δε Αθηναίος αγρότης γίνεται πλέον πλήρες μέλος της πολιτικής κοινότητας και ως εκ τούτου ανοίγει ο δρόμος για την πλήρη συμμετοχή του σ'; αυτή, με δεδομένο ότι η κυριότητα της γης που καλλιεργούσε περιήλθε και πάλι στα χέρια του.

Στη συνέχεια ρύθμισε τα δικαιώματα και τις φορολογικές υποχρεώσεις των πολιτών ανάλογα με τα εισοδήματα: διαίρεσε τους πολίτες σε τέσσερις εισοδηματικές τάξεις[5] - ανάλογα με το μέγεθος της ετήσιας προσόδου από αγροτικές ή άλλες δραστηριότητες - με βάση τις οποίες ρυθμίζονταν τόσο τα δικαιώματα όσο και οι υποχρεώσεις των πολιτών. Οι μεραρρυθμίσεις αυτές ενίσχυσαν τους μικρομεσαίους αγρότες, αλλά και όσους ασκούσαν κάποιο επάγγελμα εκτός της γεωργίας και απάλειψαν τα στεγανά της καταγωγής, που εμπόδιζαν αυτούς που πλούτιζαν από κάποιο επάγγελμα να ανέλθουν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις και να αναλάβουν αξιώματα.

Επιπλέον έδωσε δικαίωμα στην κατώτερη τάξη, τους θήτες, να συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου, δίνοντας τους βέβαια, μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν, όχι του εκλέγεσθαι. Στο εξής, πολίτες λογίζονται όλοι οι ενήλικες άνδρες που κατοικούσαν στην Αττική και ήταν απόγονοι κατοίκων της Αττικής, μελών ιωνικών κοινοτήτων.

Άλλα μέτρα που έλαβε και είχαν ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση της λαϊκής συμμετοχής ήταν και τα εξής: μετέφερε στην εκκλησία του δήμου την αρμοδιότητα της εκλογής των αρχόντων, που είχε ως τότε ο Άρειος Πάγος[6], και ίδρυσε ένα νέο βουλευτικό σώμα, τη βουλή των τετρακοσίων στο οποίο μετέφερε τις προβουλευτικές αρμοδιότητες[7] που είχε ως τότε και πάλι ο Άρειος Πάγος.

Αν συγκρίνουμε το μέχρι τότε αριστοκρατικό σώμα του Αρείου Πάγου, στο οποίο συμμετείχαν μόνο πεντακοσιομέδιμνοι που είχαν θητεύσει ως άρχοντες και είχαν εκλεγεί από τον ίδιο τον Άρειο Πάγο σύμφωνα με τη διαδικασία που ίσχυε πριν τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα, η βουλή των τετρακοσίων ήταν σαφώς πιο δημοκρατική. Αφενός μεν απαρτίζονταν από 400 εκλεγμένα μέλη, που προέρχονταν και από τις τέσσερις φυλές της Αθήνας, αφετέρου δε επειδή αυτά τα μέλη μπορούσαν να ανήκουν στις δύο ή στις τρεις πρώτες τάξεις[8].

Στο χώρο της δικαιοσύνης οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα ήταν επίσης σημαντικές προς την κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού και του ελέγχου της εξουσίας και ως εκ τούτου είχαν ως αποτέλεσμα τη βαθμιαία άμεση ή έμμεση αύξηση της συμμετοχής των κατώτερων εισοδηματικών τάξεων στα πολιτειακά όργανα της Αθήνας. Ο Σόλων έδωσε τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη οποιασδήποτε τάξης να καταγγέλλει στον Άρειο Πάγο οποιονδήποτε, ακόμα και άρχοντα, με αγωγή. Επίσης ιδρύοντας την Ηλιαία, ένα λαϊκό δικαστήριο με πολλά μέλη, ως αντίβαρο του Αρείου Πάγου σε θέματα απονομής δικαιοσύνης έδωσε την δυνατότητα σε ένα μεγάλο μέρος των πολιτών να συμμετέχει σ'; αυτή.

Ασφαλώς, οι αλλαγές αυτές ήταν πολλές και ριζοσπαστικές, ωστόσο, το πολίτευμα παρέμενε "τιμοκρατικό": στις ανώτατες δημόσιες θέσεις εκλέγονταν μόνο πρόσωπα από τις δύο ανώτερες τάξεις των ευγενών ("πεντακοσιομέδιμνοι" και "ιππείς") ενώ από τις υπόλοιπες δύο τάξεις, οι μεν "ζευγίτες" ήταν εκλόγιμοι μόνο σε κατώτερες αρχές ενώ οι "θήτες" σε καμία. Σε κάθε περίπτωση όμως ένα είναι βέβαιον, ο Σόλωνας διαμόρφωσε τους θεσμούς ή έβαλε τα θεμέλια πάνω στα οποία θα στηρίζονταν και θα εξελίσσονταν το οικοδόμημα της Δημοκρατίας[9].


1.2. Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη
Έπειτα από μια αναστολή της δημοκρατικής εξέλιξης με την τυραννία των Πεισιστρατιδών, που κι αυτή στράφηκε κατά της αριστοκρατίας και των γενών, η συμμετοχικότητα των πολιτών και ως εκ τούτου η δημοκρατία τελειοποιείται με τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη. Ο Αριστοτέλης μάλιστα για το συγκεκριμένο θέμα θα πει ότι: από το Σόλωνα «αρχή δημοκρατίας εγένετο», ενώ η πολιτεία του Κλεισθένη «δημοτικωτέρα πολύ του Σόλωνος εγένετο». Με το νέο πολιτειακό σύστημα που εφάρμοσε καταργήθηκαν οι θεσμοί των γενών και των φυλών που αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής διαίρεσης. Η νέα πολιτειακή δομή βασιζόταν στην τοπογραφία[10]. Οι τέσσερις παλαιές φυλές αντικαταστάθηκαν με δέκα τεχνητές φυλές.

Ο Κλεισθένης με την αναδιάρθρωση των φυλών μετατοπίζει το πολιτικό κέντρο βάρους στους δήμους οι οποίοι αποκτούν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, με δική τους εκκλησία, αιρετές - κληρωτές αρχές, περιουσία, ταμείο και αρχεία. Ενώ λοιπόν παλιότερα η βάση για να διεκδικήσει κάποιος την ιδιότητα του πολίτη ήταν η φρατρία του πατέρα του, μετά τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη η διαδικασία αυτή μεταφέρονταν στο δήμο. Με αυτόν τον τρόπο η αναγνώριση της ιδιότητας του πολίτη στο νέο άνδρα που με την ενηλικίωση του διεκδικούσε, εξαρτιόταν από την ψήφο «του γείτονά του»[11]. Μέσα από αυτούς τους πολίτες των δήμων θα προκριθούν οι καλύτεροι κι απ αυτούς θα κληρωθούν οι πενήντα βουλευτές που θα εκπροσωπούν τις φυλές με αποτέλεσμα η Βουλή να διευρυνθεί (500 μέλη, 50 από κάθε φυλή) και να αναλάβει, σε σύμπραξη με τους άρχοντες, και τη διοίκηση της πολιτείας. Οι βουλευτές οριστικά πλέον εκλέγονται από όλες τις τάξεις εκτός από αυτήν των θυτών.

Ένα εξαιρετικά σημαντικό μέτρο που αποδίδεται στον Κλεισθένη και έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση συμμετοχής των κατώτερων τάξεων στα πολιτικά πράγματα ήταν η πολιτογράφηση μετοίκων αλλά και απελεύθερων, με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός κατοίκων της Αττικής να αποκτήσει δικαιώματα αθηναίου πολίτη.

Ο οστρακισμός ήταν επίσης ένα προληπτικό μέτρο (ο Αριστοτέλης το αποδίδει στον Κλεισθένη) στο οποίο δικαίωμα συμμετοχής είχαν όλοι οι Αθηναίοι πολίτες και εφαρμόζονταν ως εξής: επάνω σε ένα όστρακο (κομμάτι από σπασμένο αγγείο) γράφονταν το όνομα όποιου θεωρούνταν επικίνδυνο για το πολίτευμα. Αν οι ψήφοι (τα όστρακα) έφθαναν τις 6.000, τότε ο άνθρωπος αυτός εξοριζόταν από την Αθήνα. Με αυτόν τον τρόπο ο Κλεισθένης έδινε σ'; όλο το λαό το δικαίωμα να υποδεικνύει τον άνθρωπο που έπρεπε να απομακρυνθεί, επειδή θεωρούνταν επικίνδυνος για την πολιτική ειρήνη.

Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη εξασφάλισαν στους πολίτες ισονομία και ισηγορία και ουσιαστική συμμετοχή αυτών στα κοινά καθώς το νέο σύστημα οργάνωσης που υιοθέτησε μετέφερε τις περισσότερες εξουσίες στο δήμο - λαό [12].

1.3. Οι μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη
Έναν αιώνα σχεδόν μετά τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα ο Εφιάλτης, πολιτικός της αρχαίας Αθήνας θα αγωνιστεί και θα επιτύχει τον περιορισμό της εξουσίας - του μόνου ανεξέλεγκτου, ισόβιου αλλά και αριστοκρατικού λειτουργήματος, της μόνης ίσως εξαίρεσης στην, κατά τα άλλα, δημοκρατική δομή της πολιτείας - του Αρείου Πάγου (462 π.Χ.) που απαρτιζόταν από ισόβια μέλη των δύο ανωτέρων κοινωνικών τάξεων και είχε τεράστιο κύρος με απροσδιόριστες και εκτεταμένες εξουσίες. Προκειμένου να επιτύχει κάτι τέτοιο, προέβη στις ακόλουθες μεταρρυθμίσεις:

Μετέφερε πολιτικές, ελεγκτικές και δικαστικές αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου στην εκκλησία του δήμου, τη βουλή και τα λαϊκά δικαστήρια της Ηλιαίας. Ο Άρειος Πάγος διατήρησε μόνο αρμοδιότητες που αφορούσαν θρησκευτικά θέματα. Με αυτό τον τρόπο η εξουσία πέρασε ολοκληρωτικά στο δήμο δηλαδή στον κάθε πολίτη.

Μια άλλη μεταρρύθμιση που συχνά αποδίδεται στον Εφιάλτη, είναι η περίφημη "γραφή παρανόμων". Το μέτρο αυτό έδινε το δικαίωμα σε κάθε πολίτη, να εναντιωθεί σε μια απόφαση που έκρινε ότι ήταν αντίθετη προς τους νόμους της πόλης. Με το μέτρο αυτό η δημοκρατία ολοκληρώνεται. Γίνεται "άκρακτος" και ο λαός γίνεται κυρίαρχος σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής ζωής. Χωρίς την έγκρισή του τίποτε δεν μπορεί να γίνει.

Μετά τη δολοφονία του Εφιάλτη (πιθανόν εξαιτίας των μεταρρυθμίσεών του, ο Περικλής θα αναλάβει να ενισχύσει τη δημοκρατία με όσους θεσμούς ακόμη χρειάζεται, για την εύρυθμη λειτουργία της [13].

1.4. Οι μεταρρυθμίσεις του Περικλή
Ο Περικλής από πολύ νωρίς αντιλήφθηκε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία θα ολοκληρώνονταν
όχι με την δημιουργία νέων πολιτειακών οργάνων, αλλά με τη διεύρυνση του σώματος
των ενεργών πολιτών.
Σύμφωνα με τις μεταρρυθμίσεις του, όλοι πρέπει να συμμετέχουν και να εξυπηρετούν τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας: ελευθερία, ισοκρατία, ισοψηφία, ισοτιμία, ισονομία, ισηγορία, από τις οποίες απορρέουν τα πολιτικά δικαιώματα των Αθηναίων.
Έτσι για πρώτη φορά:
Εισήγαγε τη «μισθοφορά», δηλαδή την πληρωμή μισθού στα μέλη των δικαστηρίων και της Βουλής των 500, μέτρο που σταδιακά εφαρμόστηκε σε όλους τους κληρωτούς άρχοντες. Με το μέτρο της «μισθοφοράς» ο Περικλής διεύρυνε τη δυνατότητα συμμετοχής του λαού στα κοινά και έδωσε τη δυνατότητα ακόμα και στον φτωχότερο πολίτη, να αφιερώσει ένα μέρος του χρόνου του στη δημόσια ζωή της πόλης. Η εκλογή των αρχόντων καθιερώθηκε να γίνεται με κλήρωση και όχι κατ' επιλογήν, ώστε να έχουν πιθανότητα επιτυχίας όλοι οι πολίτες. Από τον Άρειο Πάγο, το προπύργιο των ολιγαρχικών, αφαιρέθηκαν πολλές δικαιοδοσίες και δόθηκαν σε δέκα άλλα δικαστήρια με 500 δικαστές το καθένα, οι οποίοι ορίζονταν με κλήρο.
Έδωσε το δικαίωμα να μετέχουν σε όλα τα αξιώματα και οι θήτες, καθώς τόσο τα Μηδικά όσο και η εξάπλωση της Αθήνας στο Αιγαίο στη συνέχεια, άλλαξαν τις κοινωνικές βάσεις της δημοκρατίας του Κλεισθένη, φέρνοντας τους στο πολιτικό προσκήνιο, αφού αυτοί ήταν
εκείνοι που κινούσαν το στόλο.

Με τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή όλοι πλέον είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην πόλη. Η κοινωνική θέση και η περιουσία έπαψαν να αποτελούν προϋπόθεση για τη συμμετοχή στα κοινά. Κάθε Αθηναίος που είχε γεννηθεί στην Αθήνα και είχε ή μπορούσε να αποκτήσει την ιδιότητα του ελεύθερου πολίτη μπορούσε να συμμετέχει στην πολιτική και να καταλάβει κάποιο απ'; τα ανώτατα αξιώματα. Η ισονομία ήταν πλήρης και η ελευθερία των πολιτών περιοριζόταν μόνο από τους νόμους τους οποίους οι ίδιοι
είχαν ψηφίσει [14].

2. Τα πολιτειακά όργανα μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η λαϊκή κυριαρχία στο δεύτερο μισό του 5ου αι. π.Χ. (Σύνθεση - Δικαιοδοσίες)
Το πολίτευμα της Αθήνας άρχισε να χτίζεται με τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα, ο Κλεισθένης το έκανε περισσότερο δημοκρατικό, με την έννοια ότι αυτός που κυβερνά είναι ο δήμος δηλαδή ο λαός. Ο Εφιάλτης και ο Περικλής όμως ήταν αυτοί που τελικά περιόρισαν σημαντικά τις πιθανές βλέψεις των παλαιών αριστοκρατών μέσω της μείωσης των αρμοδιοτήτων των οργάνων στα οποία συμμετείχαν, μεταφέροντας τις αρμοδιότητες αυτές στα όργανα που εξέφραζαν άμεσα τη θέληση του λαού. Με αυτό τον τρόπο η αθηναϊκή δημοκρατία γίνεται άμεση. Ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συμμετέχει, να συμφωνεί ή να διαφωνεί, να εκλέγει και να εκλέγεται. Τα πολιτειακά όργανα μέσω των οποίων επιτυγχάνεται αυτή η λαϊκή κυριαρχία και πάνω στα οποία στηρίχθηκε η δημοκρατία είναι βασικά τέσσερα: η Εκκλησία του Δήμου, η Βουλή των πεντακοσίων, η Ηλιαία, και οι 10 στρατηγοί.

2.1 Η Εκκλησία του Δήμου.
Είναι το κυρίαρχο σώμα της αθηναϊκής δημοκρατίας.
Σ' αυτήν έπαιρναν μέρος όλοι οι Αθηναίοι πολίτες που είχαν συμπληρώσει το εικοστό έτος
της ηλικίας τους. Η συμμετοχή δεν ήταν υποχρεωτική, όμως κάθε πολίτης μπορούσε να απευθυνθεί, χωρίς περιορισμό, σ' αυτή και να θέσει ή να συζητήσει θέματα που αφορούσαν
το κράτος. Αποκλείονται μόνον όσοι έχουν κηρυχθεί "άτιμοι", έχουν δηλαδή χάσει τα πολιτικά και αστικά τους δικαιώματα. Συνέρχονταν στην Πνύκα, με την ανατολή του ήλιου, τέσσερις φορές σε κάθε πρυτανεία, δηλαδή τριάντα έξι φορές το χρόνο.
Οι περισσότερες αποφάσεις της (ψηφίσματα) λαμβάνονταν με χειροτονία.

Έχει απεριόριστες δικαιοδοσίες: Ψηφίζει τους νέους νόμους, εκλέγει τους αιρετούς άρχοντες, ασκεί τον έλεγχο της διοίκησης, αποφασίζει για την πολιτογράφηση μετοίκων ή δούλων, επιβάλλει την ποινή της εξορίας και της δήμευσης της περιουσίας, έχει τον κύριο λόγο στα θέματα εξωτερικής πολιτικής αλλά και στα στρατιωτικά ζητήματα (σύναψη συμμαχιών, κήρυξη πολέμου, εκλογή, αποστολή ή επιστροφή πρεσβευτών, εκλογή στρατηγών), ασκεί οικονομική πολιτική (αποφασίζει για το νόμισμα και τις πολιτικές ή στρατιωτικές δαπάνες), αποφασίζει για θέματα της επίσημης θρησκείας (ίδρυση νέων ναών, εισαγωγή της λατρείας ξένων θεοτήτων, μισθός ιερέων και ιερειών, εισαγωγή νέου τελετουργικού στις επίσημες λατρείες).

Εν ολίγοις όλες οι αποφάσεις παίρνονται από τον δήμο ακόμη και οι πιο σημαντικές [15].

2.2 Η Βουλή των πεντακοσίων.
Τα μέλη της εκλέγονταν από τους πολίτες που είχαν συμπληρώσει την ηλικία των 30 ετών. Κάθε χρόνο κληρώνονταν, από τους δήμους καθεμιάς από τις δέκα φυλές, 50 πολίτες ως βουλευτές, με αναλογική αντιστοιχία του αριθμού των βουλευτών στον πληθυσμό κάθε δήμου, άρα 500 συνολικά βουλευτές από όλες τις φυλές, που ασκούν το βουλευτικό αξίωμα για 36 ημέρες. Οι 50 βουλευτές της φυλής, στις 36 ημέρες της αρχής τους ονομάζονται πρυτάνεις και η φυλή τους πρυτανεύουσα, ο δε επικεφαλής τους επιστάτης των πρυτάνεων. Τα καθήκοντά της είναι εκτελεστικά, φροντίζει δηλαδή για την εκτέλεση των αποφάσεων της Εκκλησίας του Δήμου και νομοθετικά, καταρτίζει τα «προβουλεύματα» δηλαδή τα θέματα που θα τεθούν για συζήτηση στην Εκκλησία του Δήμου. Συνερχόταν καθημερινά (εκτός από τις γιορτές), ενώ αν υπήρχε ανάγκη συνεδρίαζε και εκτάκτως.

Στη δικαιοδοσία και τα καθήκοντα της βουλής και των πρυτάνεων, ήταν η εποπτεία των πολυάριθμων ειδικών επιτροπών της πολιτείας, η επίβλεψη των αρχόντων και η στενή συνεργασία με τους στρατηγούς και τους άλλους ανώτατους άρχοντες.
Ως εκ τούτου: είχε δικαιοδοσία στην εξωτερική πολιτική και τη διπλωματία καθώς και σε θέματα συμμαχιών [16], αλλά και ως γενικός επόπτης των δημοσιονομικών, είχε οικονομικές αρμοδιότητες [17].
Αν και δεν είχε την άμεση παρακολούθηση των στρατιωτικών δυνάμεων, αφού αυτά ήταν ευθύνη των στρατηγών, αναφέρονταν σ' αυτή όλα τα ζητήματα που σχετίζονταν με τη διατήρηση επαρκών δυνάμεων για την ασφάλεια της πολιτείας. Τέλος στη δικαιοδοσία της ανήκε η πρώτη φάση της δοκιμασίας των εννέα αρχόντων, πλην του γραμματέα των θεσμοθετών. Ο έλεγχος των αρχόντων ήταν μια απ'; τις δικαιοδοσίες της που έδινε μεγάλο κύρος στη Βουλή.

Συνοψίζοντας, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι, η Βουλή των 500 ήταν ένα ιδιότυπο νομοπαρασκευαστικό, αλλά και συμβουλευτικό και διοικητικό σώμα, που διαδραμάτιζε σπουδαίο ρόλο στην πολιτική ζωή. Συνεργαζόταν με όλους τους άρχοντες, τις κρατικές επιτροπές και τις στρατιωτικές αρχές, ενεργώντας ως γενικός συντονιστής και επόπτης της κρατικής λειτουργίας και εγγυητής της ενότητας και της συνέχειας στη διοίκηση της πολιτείας [18].

2.3 Το λαϊκό δικαστήριο της Ηλιαίας.
Η Ηλιαία ήταν ένα λαϊκό δικαστήριο δευτέρου βαθμού, εκδίκαζε, δηλαδή, υποθέσεις «κατ'; έφεσιν», εκτός από φόνο, και οι αποφάσεις της είναι τελεσίδικες. Αποτελούνταν από 5000 τακτικά μέλη και 1000 αναπληρωματικά. Κάθε χρόνο από κάθε φυλή επιλέγονταν με κλήρο 500 τακτικά μέλη και 100 αναπληρωματικά. Με νέα κλήρωση, η Ηλιαία χωριζόταν
σε 10 τμήματα των 600 δικαστών, κατά τρόπο ώστε οι πολίτες των δέκα φυλών
να αντιπροσωπεύονται εξ ίσου σε κάθε τμήμα. Δίκαζε κατά τμήματα, ανάλογα δε με
τη σοβαρότητα της υποθέσεως μπορεί να δίκαζαν από 2 έως και 4 τμήματα μαζί.
Πρόεδροι των τμημάτων ήταν άρχοντες, που κληρώνονταν στην αρχή του χρόνου και είχαν παράλληλα ως έργο τη μελέτη της υπόθεσης, την προδικασία και την προανάκριση. Μέλος της μπορούσε να γίνει κάθε πολίτης που είχε συμπληρώσει το 30ό έτος της ηλικίας του και δεν εκκρεμούσε εναντίον του κατηγορία. Τα μέλη αυτά ορκίζονταν ότι θα ψηφίζουν κατά τους νόμους και τα ψηφίσματα της Εκκλησίας και της Βουλής ή κατά συνείδηση, όπου δεν υπήρχε νόμος, ότι δεν θα δωροδοκηθούν, ότι θα είναι αμερόληπτοι και ότι η ψήφος τους θα αφορά μόνο το περιεχόμενο της κατηγορίας.

Στην Ηλιαία μπορούσε να καταγγείλει κανείς ακόμα και τις αποφάσεις των αρχόντων, αν τις θεωρούσε άδικες και επιζήμιες για την πόλη. Επειδή η δικαστική εργασία ήταν πολλή, αφού η δημοκρατική λειτουργία απαιτούσε να ελέγχονται συνεχώς οι πάντες από τους πάντες, προβλεπόταν δικαστικός μισθός, ώστε να μην αποκλείεται η συμμετοχή των πολιτών που δεν διέθεταν τα οικονομικά μέσα για να απασχολούνται ως δικαστές συνεχώς επί ένα χρόνο[19].

2.4 Οι Δέκα στρατηγοί
Η στρατηγία προϋπέθετε, κατ' αρχήν, ειδικές γνώσεις και πείρα στα πολεμικά και αργότερα και στα πολιτικά. Για το λόγο αυτό εξαιρέθηκε από το γενικό κανόνα της κλήρωσης και ήταν ένα από τα ελάχιστα αιρετά αξιώματα. Οι δέκα στρατηγοί εκλέγονται από την Εκκλησία του δήμου, ένας από κάθε φυλή, με ετήσια θητεία. Δικαίωμα εκλογής είχαν όλοι οι άνω των 30 ετών Αθηναίοι. Στην αρχή κάθε φυλή έβγαζε ένα στρατηγό, όμως, λόγω των ιδιαιτέρων ικανοτήτων που απαιτούσε η στρατηγία, δόθηκε η δυνατότητα επανεκλογής. Επιδιωκόταν, ασφαλώς, οι στρατηγοί να διαθέτουν στρατιωτικές, πολιτικές και ηγετικές ικανότητες, χωρίς αυτό να αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση. Οι στρατηγοί είναι αρχηγοί του στρατού και του στόλου, διαχειρίζονται την εξωτερική και εσωτερική πολιτική, συμμετέχουν στις συνεδριάσεις της Βουλής και εισηγούνται θέματα, που συζητούσε το σώμα και κατάρτιζε προβουλεύματα για να τα υποβάλει στην Εκκλησία του δήμου. Γενικά, βρίσκονταν σε στενή επαφή με τη Βουλή και τις επιτροπές της, για θέματα που υπάγονταν στις αρμοδιότητές τους.

Όλοι οι στρατηγοί είχαν την ίδια εξουσία. Κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας, τα καθήκοντα καθενός προσδιορίζονταν με κλήρο και άλλαζε καθημερινά ο αρχιστράτηγος. Μόνο η Εκκλησία του δήμου είχε το δικαίωμα να αναθέσει σε ένα συγκεκριμένο στρατηγό το γενικό πρόσταγμα στις επιχειρήσεις μιας εκστρατείας. Σε ορισμένες, μάλιστα. εξαιρετικές περιπτώσεις, ο δήμος χορηγούσε, εντελώς προσωρινά, ειδικά προνόμια σε έναν ή περισσότερους στρατηγούς. Αυτό συνέβαινε κυρίως σε μακρινές εκστρατείες, οπότε έπρεπε, εκ των πραγμάτων, οι στρατηγοί να έχουν τη δυνατότητα να ενεργούν με δική τους πρωτοβουλία, χωρίς να απαιτείται προηγούμενη συνεννόηση με την Εκκλησία. Σε κάθε περίπτωση, επιστρέφοντας από την εκστρατεία ή στο τέλος της θητείας τους, έδιναν λόγο των πράξεών τους, όπως και όλοι οι άλλοι άρχοντες.

Η στρατηγία απέκτησε μεγάλο κύρος και δύναμη στην αθηναϊκή δημοκρατία, διότι ορισμένοι από τους στρατηγούς υπήρξαν και μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες, που διαδραμάτησαν σπουδαίο ρόλο στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής της Αθήνας. Όπως όμως ήδη αναφέρθηκε, δεν υπήρξε κανένα κρούσμα κατάχρησης εξουσίας από στρατηγό.
Και για το λόγο αυτό, ο δήμος δεν δίσταζε να εκλέγει τους στρατηγούς από οποιαδήποτε
τάξη (και από τα αριστοκρατικά γένη), αρκεί να διέθεταν τα απαιτούμενα προσόντα [20].

3. Ποίοι και πόσοι κατέχουν το αξίωμα του βουλευτή το χρονικό διάστημα 456 - 431 π.Χ.
Στο σημείο αυτό, το θέμα που θα μας απασχολήσει είναι: ποιοι και πόσοι ήταν αυτοί που μπορούσαν να γίνουν βουλευτές στην ακμή του δημοκρατικού πολιτεύματος και δη από το 456 π.Χ. μέχρι την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου.

Σε σχέση με το πρώτο ερώτημα ποιοι θα μπορούσαν να γίνουν βουλευτές κατά τον 5ο αι. π.Χ., λαμβάνοντας υπόψή, τα ποσοστά των οικονομικών τάξεων μέσα στον σύνολο των πολιτών που υπολογίζονται ως εξής: αυτοαπασχολούμενοι και ημερομίσθιοι 50-55% οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία, μεσαία στρώματα 40-45% (έμποροι, βιοτέχνες, ναυτικοί) και τέλος ανώτερα στρώματα μόλις 5% (μεγαλοιδιοκτήτες γης, εφοπλιστές)[21] και με δεδομένο ότι μετά τις μεταρρυθμίσεις του Περικλή όλοι οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν σε όλα τα αξιώματα, θα συμπερέναμε ότι οι βουλευτές προέρχονταν κατ'; αναλογία από αυτές τις οικονομικές τάξεις. Επιπλέον η από Κλεισθένους ισχύουσα κατανομή των δήμων δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής βουλευτών σε κάθε περιοχή της Αττικής.

Προκειμένου να απαντηθεί το δεύτερο ερώτημα πόσοι δηλαδή καταλαμβάνουν το βουλευτικό αξίωμα θα πρέπει να λάβουμε κατ'; αρχάς υπόψη ότι ο πληθυσμός των Αθηνών κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής, ήταν περίπου 400.000 άτομα. Από αυτά οι 100.000 ήταν μέτοικοι, οι 100.000 δούλοι, 160.000 γυναίκες και παιδιά και 40.000 οι Αθηναίοι πολίτες[22].

Έχει ήδη γίνει λεπτομερής αναφορά στο πρώτο μέρος αυτής της εργασίας, ποιοι είχαν δικαίωμα συμμετοχής στη Βουλή των Πεντακοσίων. Γνωρίζοντας όλα αυτά με μια πρώτη ματιά εύκολα θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι στα 25 χρόνια που προηγήθηκαν του Πελοποννησιακού πολέμου, περίπου 12500 πολίτες ανέλαβαν το αξίωμα του βουλευτή (500 βουλευτές Χ 25 έτη).

Αν όμως αφαιρέσουμε από τον αριθμό των ενεργών πολιτών αυτούς που δεν έχουν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους - αφού ενεργοί πολίτες λογίζονται όλοι οι άνδρες άνω των 18 ετών (ουσιαστικά 20 ετών αφού από 18-20 λαμβάνουν τη στρατιωτική τους εκπαίδευση), το δε βουλευτικό αξίωμα μπορεί να καταλάβει μόνο κάποιος που έχει συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας του τότε εξαιρείται ένα ποσοστό νέων Αθηναίων από το σύνολο των 40.000. Εάν επιμερίσουμε την ηλικία από 18 - 80 περίπου σε 4 γενιές (4Χ15) ισόποσα για τις 40.000, οι 10000 νέοι έως 30 ετών εξαιρούνται και άρα βουλευτές δύνανται να γίνουν 30.000 Αθηναίοι. Από αυτούς 12500 πολίτες έλαβαν δυνητικά, όπως ανέπτυξα πιο πάνω, το βουλευτικό αξίωμα. Δεν θα υπεισέλθω σε υποθέσεις όπως: α) κάποιοι μπορεί να είχαν κληρωθεί δύο φορές, β) κάποιος απεβίωσε στη διάρκεια της θητείας του και αντικαταστάθηκε, γ) κάποιος για κάποιο λόγο έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα, δ) κάποιος που ήδη έχει κληρωθεί και δεν περνάει το στάδιο της «δοκιμασίας», υποθέσεις οι οποίες αυξάνουν ή μειώνουν τον παραπάνω αριθμό των 12.500 βουλευτών.

Καταλήγοντας θα λέγαμε ότι το σύνολο των βουλευτών που κατέλαβαν το βουλευτικό θώκο κατά τα 25 χρόνια που προηγήθηκαν του Πελοποννησιακού πολέμου δεν θα πρέπει να ξεπερνούν οπωσδήποτε το ένα τέταρτο του συνόλου των ενεργών πολιτών.

Συμπέρασμα
Αν και η πολιτική συμμετοχή στην αρχαία Αθήνα ήταν υπόθεση μερικών χιλιάδων ανδρών, αν και ο αθηναϊκός δήμος αποτελούσε μια μειοψηφία του πληθυσμού της Αθήνας, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η αθηναϊκή Δημοκρατία υπήρξε μια άμεση δημοκρατία.

Η καθιέρωση της κλήρωσης αντί της εκλογής στα περισσότερα αξιώματα, γεγονός που κάνει τους πολίτες να αισθάνονται ότι δεν είναι μόνο ίσοι μεταξύ τους αλλά έχουν και ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στα κοινά, η συνειδητοποίηση του διπλού ρόλου τους στο πολιτικό σύστημα: κυβερνούν αλλά και κυβερνώνται, ελέγχουν και ελέγχονται, διοικούν και διοικούνται,
ο μικρός αριθμός αυτών που δικαιούνταν συμμετοχή σ' αυτό, η παρουσία εμπνευσμένων ανδρών, αλλά και η πολιτική παιδεία που με τα χρόνια δέχονταν οι Αθηναίοι πολίτες
ήταν αυτά που επέτρεψαν στην αθηναϊκή δημοκρατία να γίνει και να παραμείνει άμεση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Καλογεροπούλου Αθηνά, «Η Δημοκρατική Μεταρρύθμιση: Εφιάλτης - Περικλής» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1.

Καλογεροπούλου Αθηνά, «Η Αθήνα του Περικλέους» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1.

Κουκουζέλη Α., «Πολιτική και θεωρία της πολιτικής», στο Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Β.

Μαστραπά Αντώνη, «Η πόλη κράτος», στο: Ελληνική Ιστορία, Ο Αρχαίος Ελληνικός Κόσμος, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2002.

Μήλιος Ανδρέας, «Η έννοια του ελεύθερου πολίτη», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α.

Μπιργάλιας Νίκος, «Ο αρχαίος δημόσιος βίος, πολιτική ζωή και τάξεις: δικαστική, στρατιωτική και θρησκευτική ζωή», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α.

Ντόκας Αγησίλαος, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, εκδ. Ι.Δ. Κολλάρου & Σια Α.Ε, Α έκδοση.

Σακελλαρίου Μιχαήλ, «Αθηναϊκή Δημοκρατία, Πολιτειακή Οργάνωση», στο: Ιστορία των Ελλήνων, τ. 3 (Κλασσικοί χρόνοι), επιμ. Νικ. Μπιργάλια εκδ. Δομή.

Σακελλαρίου Μιχαήλ, «Η ακμή του Αρχαϊκού Ελληνισμού», στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Β΄.

Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991.

Josiah Ober, Μάζες και ελιτ στη Δημοκρατική Αθήνα, μετ. Β. Γ. Σερέτη, εκδ. Πολύτροπον, Αθήνα 2004.

[1] Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Η ακμή του Αρχαϊκού Ελληνισμού», στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Β΄, σελ. 204-220 και 230-236. και Α. Κουκουζέλη, «Πολιτική και θεωρία της πολιτικής», στο Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Β, σελ. 73-88.

[2] Ανδρέα Μήλιου, «Η έννοια του ελεύθερου πολίτη», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α, σελ. 23-112.

[3] Νίκου Μπιργάλια, «Ο αρχαίος δημόσιος βίος, πολιτική ζωή και τάξεις: δικαστική, στρατιωτική και θρησκευτική ζωή», στο: Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίος στην Αρχαία Ελλάδα Ι: από την Αρχαιότητα έως κα τα μεταβυζαντινά χρόνια, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2000, τ. Α, σελ. 136 και 142.

[4] Αντώνη Μαστραπά, «Η πόλη κράτος», στο: Ελληνική Ιστορία, Ο Αρχαίος Ελληνικός Κόσμος, εκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2002, σελ. 87-106 και Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991, σελ. 20 και Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 42 -70.

[5] πεντακοσιομέδιμνοι, τριακοσιομέδιμνοι ή ιππείς, διακοσιομέδιμνοι ή ζευγίται, θήτες με εισόδημα κάτω των διακοσίων μεδίμνων ετησίως

[6] Σύμφωνα μ'; αυτό το μέτρο, ο δήμος εξέλεγε ένα αριθμό υποψήφιων αρχόντων από την τάξη των πεντακοσιομέδιμνων και στη συνέχεια γινόταν κλήρωση για την ανάδειξη ενός από αυτούς τους υποψηφίους

[7] δηλ. τη διαδικασία προκαταρκτικής επεξεργασίας των σχεδίων ψηφισμάτων που θα υποβάλλονταν στην εκκλησία του δήμου

[8] Μιχαήλ Σακελλαρίου, ο.π. σελ. 234. και Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ. 135

[9] Νίκου Μπιργάλια, ο.π., σελ.133-136, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 80-86, Μιχαήλ Σακελλαρίου, ο.π. σελ, 233-236, Αγησίλαου Ντόκα, Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, εκδ. Ι.Δ. Κολλάρου & Σια Α.Ε, Α έκδοση, σελ. 12-22 και Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991, σελ. 20-23.

[10]Ο Κλεισθένης απέβλεπε στη διάσπαση των τοπικιστικών παρατάξεων και τον περιορισμό της δυνατότητας επηρεασμού των ασθενέστερων πολιτών από έναν αριστοκράτη αρχηγό η οποία παλαιότερα είχε οδηγήσει σε τυραννικά καθεστώτα. Συγκεκριμένα αμέσως μετά το Σόλωνα εμφανίζονται στην Αττική τρεις παρατάξεις (παράλιοι:ασχολούνταν με το εμπόριο, την αλιεία τη ναυσιπλοία κλπ, οι πεδιακοί: πλούσιοι γαιοκτήμονες ευγενικής ή μη καταγωγής, διάκριοι: αγρότες υποβαθμισμένων περιοχών ή οπλίτες που ζητούσαν αναδασμό της γής), οι οποίες πιθανόν εξέφραζαν τους ανταγωνισμούς τριών αριστοκρατών (Μεγακλή, Λυκούργου, Πεισίστρατου αντίστοιχα) και των οπαδών τους που κατάγονταν απ'; τις περιοχές αυτές, οι οποίοι είχαν ως κύριο στόχο την κατάληψη της εξουσίας και τη διατήρηση των μεταρρυθμίσεων του Σόλωνα ή την καταστρατήγησή τους. Γι' αυτό ο Κλεισθένης χώρισε τις τριττύες ανά δέκα: δέκα «περί το άστυ», δέκα «παράλιες» και δέκα «μεσόγειες», και ύστερα, με κλήρο, δόθηκαν σε κάθε φυλή πάλι τρεις τριττύες, αλλά μία από κάθε τομέα (άστυ, παραλία, μεσογαία).

[11] Josiah Ober, Μάζες και ελιτ στη Δημοκρατική Αθήνα, μετ. Β. Γ. Σερέτη, εκδ. Πολύτροπον, Αθήνα 2004, σελ. 116.

[12] Νίκου Μπιργάλια, ο.π, σελ.140-143, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 82-84, Μιχαήλ Σακελλαρίου, σελ, 265-270, Ch. G. Starr, ο.π., σελ. 28-34 και Αγησίλαου Ντόκα, ο.π., σελ. 22-25.

[13] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Δημοκρατική Μεταρρύθμιση: Εφιάλτης - Περικλής» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 52-61, Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π, σελ.146-148, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 82-84

[14] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Δημοκρατική Μεταρρύθμιση: Εφιάλτης - Περικλής» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 52-61, Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (εκδ. Γ. Χριστοπούλου), Αθήνα 1980, τ. Γ1, σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.146-148, Ανδρέα Μήλιου, ο.π. σελ. 82-84.

[15] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

[16] δεχόταν πρώτη τους ξένους πρέσβεις και κατόπιν τους παρουσίαζε στην Εκκλησία) εξέταζε πρώτη τα προβλήματα που αναφύονταν με τους συμμάχους και ετοίμαζε προβούλευμα για την Εκκλησία

[17] προσδιόριζε πριν δώσει προβούλευμα στην Εκκλησία, το ύψος του συμμαχικού φόρου και του φόρου των πόλεων που αποστάτησαν, φρόντιζε για την εξεύρεση πρόσθετων πόρων για τις πολεμικές επιχειρήσεις, ασκούσε τον έλεγχο των "αδυνάτων" (αναπήρων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, θα λέγαμε σήμερα, τους οποίους επιδοτούσε για να ζήσουν

[18] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

[19] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

[20] Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 82-99, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ.151-164

[21] Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Αθηναϊκή Δημοκρατία, Πολιτειακή Οργάνωση», στο: Ιστορία των Ελλήνων, τ. 3 (Κλασσικοί χρόνοι), επιμ. Νικ. Μπιργάλια εκδ. Δομή, σελ. 541.

[22] Ch. G. Starr, Η γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1991, σελ.62, Νίκου Μπιργάλια, ο.π. σελ. 145, Αθηνάς Καλογεροπούλου, «Η Αθήνα του Περικλέους» ο. π. σελ. 101-102.