Ένας μοναχός του πνεύματος

Δεν ήξερα πώς το καταφέρνει και τον ρώτησα.
Μου είπε πως απλά γράφει ελεύθερα. Κάθεται στο γραφείο του και ξεκινάει. Χωρίς να ξέρει τι διαδρομή θα ακολουθήσει ή πού θα καταλήξει. Μου είπε πως δεν τον ενδιέφερε καθόλου αυτό, δεν τον απασχολούσε. «Σιγά μην ξινίσουν τα κρασιά» ήταν η ακριβής φράση του. Και πώς γίνεται αυτό; τον ρώτησα. «Αφήνω την έμπνευση να γίνει ποταμός κι εγώ απλά ακολουθώ τη ροή.»

Δύο φορές που είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη «απλά». Όμως πόσο «απλά» μπορεί κανείς να αφεθεί, έτσι, «απλά», να παρασυρθεί χωρίς να έχει ιδέα πού θα καταλήξει; Ωστόσο, είχε λογική, θα μπορούσε να δουλέψει, να γράφεις δηλαδή με άδειο κεφάλι, χωρίς να σκέφτεσαι το μετά. Και, κυρίως, χωρίς να σκέφτεσαι το πριν. Γιατί όταν αρχίζεις και σκέφτεσαι το πριν, το ασύλληπτο εύρος του τι έχει προηγηθεί, αυτή την ατέλειωτη θάλασσα από επιτεύγματα και ονόματα, και πάλι ονόματα, μυριάδες αμέτρητα ονόματα, όπως τ’ αστέρια του ουρανού, γίγαντες του πνεύματος που εκ των πραγμάτων θα σκίαζαν τα πάντα με το εκτόπισμά τους, πόσο μάλλον κάποιον άπειρο συγγραφέα που επιχειρεί τα πρώτα του δειλά βήματα, τότε είναι αναπόφευκτο να κυριευτείς από όλα αυτά τα άσχημα αισθήματα που αρπάζουν την ελεύθερη θέληση, και εγκλωβίζουν τον αυθορμητισμό που θα έβγαζε μια καλλιτεχνική ψυχή για να εκφραστεί αν το κεφάλι ήταν άδειο.

Πρόβλημα πρώτο λοιπόν, που προέκυπτε: Πώς αδειάζει κανείς το κεφάλι του από όλα αυτά; Πώς απαγκιστρώνεται από ό,τι έχει διαβάσει ως εκείνη τη στιγμή και τα βάζει στην άκρη; Αφήνοντάς το ελεύθερο να κυλήσει σαν ποταμός και να σε πάει όπου θέλει αυτό;

Δεύτερο πρόβλημα που προέκυπτε: Και πες πως έχεις καταφέρει και έχεις αδειάσει από τα πάντα, πώς θα μπορείς να ξέρεις ότι προχωράς όπως πρέπει; Ότι γράφεις σωστά; Αν το κείμενο έχει δομή, ας πούμε; Ή αν βγάζει νόημα; Αν έχει λόγο ύπαρξης, αυτονομία, κάποια ιδιαιτερότητα, αν αξίζει να μη σχιστεί και να μην πεταχτεί στα σκουπίδια, αν, αν, αν… εκατομμύρια αν που ξεπηδούν από παντού και βομβαρδίζουν το μυαλό και που μπορεί πολύ εύκολα να μπλοκάρουν τελικά την έμπνευση. Γιατί δεν μπορείς, δεν γίνεται να γράφεις έχοντας μόνιμα το άγχος της σωστής συγγραφής. Και έτσι, επιλέγεις να κολυμπήσεις σε ήρεμα νερά, να ενταχθείς δηλαδή σε κανόνες και να πορεύεσαι σε πάγιες πεπατημένες και τακτικές, ώστε να εξαφανίσεις και το τελευταίο αν που θα απειλήσει την συγγραφική σου νηνεμία.

  Όμως αυτό είναι το χειρότερο που θα μπορούσες να κάνεις, αφού με αυτό τον τρόπο έχεις χάσει για δεύτερη φορά τον αυθορμητισμό που θα έβγαζε η ψυχή αν το κεφάλι ήταν άδειο. Επομένως, το πρόβλημα παραμένει: Πώς αδειάζει κανείς το μυαλό του; Ίσως, γεμίζοντας την καρδιά του, είπα. Όταν πρόκειται για συγγραφή, νους και καρδιά θα μπορούσαν να λειτουργήσουν με το να είναι μεγέθη αντιστρόφως ανάλογα. «Σωστά, έτσι θα μπορούσες να γράψεις ελεύθερα» μου είπε. «Όταν θα φτάσεις να μην σε ενδιαφέρει το αποτέλεσμα. Όταν δεν θα σε νοιάζει αν ο άλλος που σε διαβάζει βγάζει νόημα από τα γραφόμενά σου ή όχι. Μπορεί στην αρχή να μην βγαίνει νόημα ούτε καν σε σένα, όμως εσύ δεν σταματάς, προχωράς και όσο προχωράς τόσο η διαδικασία από την σύλληψη της ιδέας, της σκέψης, του συναισθήματος ως την αποτύπωσή του στο χαρτί ή στην οθόνη θα σχηματοποιείται από μόνη της, σχεδόν αυτόματα, χωρίς την ουσιαστική σου συμβολή. Θα το βλέπεις να συμβαίνει μπροστά στα μάτια σου κι ούτε καν θα συνειδητοποιείς πώς έφτασες ως εδώ. Γιατί αυτό είναι στην ουσία το κατόρθωμα της συγγραφής, το θαύμα της, το να φτάσεις ως εδώ.» Έτσι μου είπε.

Το σκέφτηκα. Μου φαινόταν λίγο τραβηγμένο. Όταν το ξανασκέφτηκα όμως, άρχισε να μου φαίνεται πως είχε λογική. Το κείμενο, σκέφτηκα, αν βγαίνει από την ψυχή, κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα αποκτήσει τη δική του δύναμη, θα γίνει αυτόφωτο, αφού θα τραβά ενέργεια από τον ίδιο του τον πυρήνα και θα την εκπέμπει στο εξωτερικό περιβάλλον, χωρίς εσύ να καταβάλεις προσπάθεια ως προς αυτό, αφού πρόκειται για το φυσικό, αβίαστο επακόλουθο της προηγούμενης διαδικασίας, του να φτάσεις δηλαδή να αφεθείς στη ροή του. Χρειάζεται επομένως να του δείξεις εμπιστοσύνη. Να ξέρεις από μέσα σου και πέραν πάσης αμφιβολίας ότι μπορεί να βρει τον δρόμο μόνο του κι ότι θα το κάνει, ακόμα κι αν χρειάζεται να διασχίσει πυκνά και σκοτεινά δάση και απάτητα κακοτράχαλα μονοπάτια που δεν τα έχει δει ανθρώπου νους. Άρα, για να αφεθείς πρέπει πρώτα να εμπιστευτείς...

Αυτό όμως προϋποθέτει και κάτι άλλο. Να έχεις δείξει πρώτα εμπιστοσύνη στον εαυτό σου, γιατί πώς θα εμπιστευτείς κάτι έξω από σένα αν δεν εμπιστεύεσαι πρώτα εσένα;... «Τώρα έφτασες στην καρδιά του ζητήματος» μου είπε. Από εκεί ξεκινούν όλα βέβαια, από σένα, το αν θα γράψεις και πώς, το τι δρόμο θα ακολουθήσεις, το αν θα αφεθείς ή θα φοβηθείς, αν τολμάς να ακολουθήσεις την έμπνευση, ακόμα και όταν γίνεται άγριος ποταμός, ακόμα κι όταν περνά μέσα από απάτητα δάση και απόκρημνα μοναχικά μονοπάτια ή θα κάνεις πίσω. Όμως δεν πρέπει να κάνεις πίσω. Πρέπει να συνεχίζεις να γράφεις. Κι όταν δεν ξέρεις τι να γράψεις, όταν βλέπεις ότι έχεις μπλοκάρει, τότε ξαναγράψε αυτά που έχεις γράψει ήδη, μέχρι να πάρεις φόρα και να ξεκινήσεις να γράφεις πάλι κάτι καινούργιο. Μόνο έτσι θα διατηρηθεί η ροή.» Έτσι μου είπε.

Πώς όμως μπορείς να γράψεις έτσι, με τόση αφοσίωση, απρόσκοπτα, όντας κοινωνικό ον και ενταγμένος μέσα σε κοινωνικούς πυρήνες και ιστούς; είπα. Γιατί, δεν είναι και ό,τι ευκολότερο να γράφεις όταν αυτή η ροή κινδυνεύει να διακοπεί ανά πάσα στιγμή από τον ανυποψίαστο περίγυρο που δεν έχει ιδέα σε ποιον κόσμο βρίσκεσαι κάθε φορά και ποιο μονοπάτι διασχίζεις, πράγμα που θα μπορούσε να σου κόψει τη ροή ακόμη και για μέρες, για εβδομάδες, ειδικά όταν επιχειρείς να γράψεις κάτι εκτενές και μεγάλο και επομένως απαιτητικό και δύσκολο.

Και πώς θα μπορούσε να είναι και αλλιώς, άλλωστε, αφού η έμπνευση είναι γυάλινη και σπάζει τόσο τραγικά εύκολα, σαν ποτήρι που γλιστρά από τα χέρια σου και σωριάζεται σε χιλιάδες κομματάκια στα πλακάκια της κουζίνας, με ένα αθώο πέρασμα του ανέμου, που ακούστηκε σαν παιδικό γελάκι ή σαν ενήλικο αστείο; Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για ένα ποτήρι που δεν επανασυνδέεται. Ό,τι και να σκαρφιστείς, θα είναι υποκατάστατο, το αδιάτρητο ποτήρι της αρχικής σου έμπνευσης θα έχει καταστραφεί ανεπανόρθωτα, το πουλάκι θα έχει πετάξει μακριά και άντε να το ξαναπιάσεις...

Δηλαδή μου λες ότι ο μόνος τρόπος για να γράψεις αδιάσπαστα είναι να μονάσεις; Μα, αυτά είναι ουτοπίες, δεν γίνονται! «Γίνονται» μου είπε. «Αν δεν μπορείς να το κάνεις πραγματικά, κάνε το νοητά. Μπλόκαρε τα πάντα μακριά από την έμπνευσή σου. Εξοστράκισέ τα. Χρειάζεται εξάσκηση, όμως είναι κατορθωτό και πρέπει να γίνει. Μόνο έτσι θα διατηρήσεις το ποτήρι της έμπνευσης άθικτο. Γιατί χωρίς αυτό το ποτήρι, δεν έχεις τίποτα. Ο συγγραφέας χρειάζεται την έμπνευσή του, τον χώρο του και τον χρόνο του. Μόνο έτσι θα μπορέσει να παράγει έργο. Μόνο έτσι θα δημιουργήσει. Γιατί ο συγγραφέας είναι μοναχός. Ένας μοναχός του πνεύματος.» Έτσι μου είπε και ξαναχάθηκε μέσα στα μονοπάτια της έμπνευσής του.