Περί Γνωμικών, Ρητών, Αποφθεγμάτων κ.ά.

Περί Γνωμικών, Ρητών, Αποφθεγμάτων κ.ά.

---

Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη:

Γνωμικό - σύντομη και περιεκτική διατύπωση, με αποφθεγματικό και διδακτικό χαρακτήρα.
Απόφθεγμα - σύντομη ρήση στην οποία διατυπώνονται κρίσεις ως αξιώματα, απόψεις που θεωρούνται ότι έχουν αδιαμφισβήτητο κύρος και συνήθως διδακτικό χαρακτήρα.
Ρήση - εύστοχα και επιγραμματικά διατυπωμένη κρίση γνωστής προσωπικότητας που την επικαλούνται οι ομιλητές για να προσδώσουν κύρος, αξιοπιστία και γλαφυρότητα στον λόγο τους.
Αφορισμός - λιτό, λακωνικό ρητό ή πολύ περιεκτική και επιγραμματική φράση, που περιλαμβάνει μια αλήθεια ή μια πνευματώδη παρατήρηση.
Παροιμία - σύντομο λαϊκό απόφθεγμα (έμμετρο ή πεζό) που εκφράζει αλληγορικά ή σκωπτικά μια αλήθεια και που αποτελεί προϊόν μακρόχρονης πείρας και λέγεται για να παραδειγματίσει, να διδάξει ή για να σχολιάσει μια κατάσταση.
Παραβολή - αλληγορική αφήγηση που περιέχει κάποιο δίδαγμα.
Ανέκδοτο - σύντομη αφήγηση με τέτοια δομή και περιεχόμενο, ώστε η κατάληξή της να προκαλεί γέλιο.
Γνώμη - αυτό που πιστεύει, που νομίζει κανείς για συγκεκριμένο ζήτημα.
Διαλογισμός - σκέψη εις βάθος γύρω από πνευματικά συνήθως θέματα.

• Χαρείτε λοιπόν, μυριάδες απ' αυτά:
• Σύν μυρίοισι τά καλά γίγνεται πόνοις. (Τα καλά τα αποκτά ο άνθρωπος με χίλιους δυο κόπους).-Ευριπίδης
• Αισχρόν τε μοχθείν μή θέλειν νεανίαν. (Είναι αισχρό να μη θέλει να κοπιάζει ο νέος).-Ευριπίδης
• Αρετής προπάροιθε ιδρώτα θεοί αθάνατοι θήκαν. (Μπροστά στην αρετή οι αθάνατοι θεοί έβαλαν τον ιδρώτα).-Ησίοδος
• Ουδείς ών ράθυμος ευκλεής ανήρ, άλλ'οι πόνοι τίκτουσι τήν ευδοξίαν. (Κανείς τεμπέλης άνθρωπος, δεν είναι ένδοξος, αλλά οι κόποι γεννούν τη δόξα).-Ευριπίδης
• Αδύνατον τόν μηδέν πράττοντα πράττειν εύ. (Είναι αδύνατο να ευτυχεί όποιος δεν ασχολείται με καμιά εργασία).-Αριστοτέλης
• Θεός τοίς αργούσιν ου παρίσταται. (Ο Θεός δεν βοηθεί τους ανθρώπους που δεν εργάζονται).-Σοφοκλής
• Μετά πόνου η μάθησις. (Με κόπο αποκτά κανείς τις γνώσεις).-Αριστοτέλης
• Τό ευδαίμον τό ελεύθερον, τό δ'ελεύθερον τό εύψυχον. (Η ευτυχία στηρίζεται στην ελευθερία και η ελευθερία στη γενναιοψυχία).-Θουκυδίδης
• Ελευθέρους αφήκε πάντας ο Θεός, ουδένα δούλον η φύσις πεποίηκε. (Ελεύθερους τους άφησε όλους ο Θεός, η φύση κανένα δεν έκανε δούλο).-Αλκιδάμας
• Ελεύθερον αδύνατον είναι τόν πάθεσι δουλεύοντα καί υπό παθών κρατούμενον. (Είναι αδύνατο να θεωρείται ελεύθερος αυτός που είναι δούλος στα πάθη του και κυριαρχείται από αυτά).-Πυθαγόρας
• Η γάρ άγαν ελευθερία έοικεν ουκ εις άλλο τι ή εις άγαν δουλείαν, μεταβάλλειν καί ιδιώτη καί πόλει. (Γιατί η υπερβολική ελευθερία δε μοιάζει με τίποτα άλλο παρά με υπερβολική δουλεία, αφού αλλάζει και τον πολίτη και την κοινωνία).-Πλάτων
• Τοίς ελευθέροις μεγίστη ανάγκη η υπέρ τών πραγμάτων αισχύνη. (Είναι ανάγκη οι ελεύθεροι να έχουν συναίσθηση της ευθύνης για τα πράγματα της πολιτείας).-Δημοσθένης
• Δούλοι γάρ καί δεσπότης ούκ άν ποτέ γένοιντο φίλοι. (Γιατί οι δούλοι και ο τύραννος ποτέ δεν θα γίνουν φίλοι).-Πλάτων
• Πάσα δουλεία παρά φύσιν εστί. (Κάθε δουλεία είναι αντίθετη με τη φύση του ανθρώπου).-Αντιφάνης
• Εμφυτος πάσιν ανθρώποις ο τής ελευθερίας πόθος. (Στην ψυχή όλων των ανθρώπων υπάρχει από τη φύση ο πόθος της ελευθερίας).-Διον. Αλικαρνασσεύς
• Υπέρ τής ελευθερίας μάχεσθαι. (Να μάχεσθε για την ελευθερία).-Πλάτων
• Τήν ελευθερίαν ελοίμην ανθ'ών έχω καί άλλων πολλών. (Την ελευθερία θα προτιμούσα με αντάλλαγμα όσα έχω καί άλλα πολλά).-Ξενοφών
• Τό γάρ τραφήναι μή καλώς αιδώ φέρει. (Η κακή ανατροφή φέρνει ντροπή).-Ευριπίδης
• Αγωγή τών πολιτών κυριώτατον καί μέγιστον πρός ευδαιμονίαν πόλεως. (Η αγωγή των πολιτών είναι το πιο βασικό και το πιο μεγάλο απ'τα αγαθά, για να ευτυχήσει μια πολιτεία).-Πλούταρχος
• Αρχή πολιτείας απάσης νέων τροφά. (Σε κάθε πολιτεία ανεξαίρετα θεμέλιο είναι η ανατροφή των νέων).-Πυθαγόρας
• Κράτιστον δέ είναι εν τοίς αναγκαίοις παιδεύεσθαι. (Αριστος τρόπος ανατροφής των νέων είναι το να συνηθίζουν να αρκούνται μόνο στα πιο αναγκαία).-Θουκυδίδης
• Δεί τούς μέλλοντας αγαθούς άνδρας γενήσεσθαι τό μέν σώμα γυμνασίοις ασκείν, τήν δέ ψυχήν παιδεύσει. (Οι άνθρωποι, που σκοπεύουν να γίνουν σπουδαίοι, πρέπει να γυμνάζουν το μεν σώμα με γυμναστικές ασκήσεις, την δε ψυχή με πνευματική καλλιέργεια).-Αντισθένης
• Πάντων κάκιστον η ευπετείη παιδεύσαι τήν νεότητα. Αυτή γάρ εστι ή τίκτει τάς ηδονάς ταύτας εκ τών η κακότης γίνεται. (Ο χειρότερος τρόπος για την ανατροφή των νέων είναι το να τους δίνονται όλες οι ευκολίες. Γιατί η ευκολία γεννά τις ηδονές και από αυτές προέρχεται κάθε κακοήθεια).-Δημοκρίτος
• Εκ γάρ πατρός καί μητρός όστις εκπονεί σκληράς διαίτας, οι γόνοι βελτίονες. (Τα παιδιά γίνονται καλύτερα, όταν σκληραγωγούνται από τους γονείς).-Ευριπίδης
• Κακοίς ομιλών καυτός εκβήσει κακός. (Αν συναναστρέφεσαι κακούς ανθρώπους, θα γίνεις και συ ο ίδιος κακός).-Μένανδρος
• Σοφοίς ομιλών καυτός εκβήσει σοφός. (Αν συναναστρέφεσαι σοφούς ανθρώπους, θα γίνεις και συ ο ίδιος σοφός).-Μένανδρος
• Εν αλλοτρίοις παραδείγμασι παίδευε σαυτόν, καί απαθής τών κακών έση. (Παίρνε μαθήματα από τα ξένα παραδείγματα και έτσι θα γλυτώσεις απ'τις συμφορές).-Δημώνακτας
• Μή κακοίς ομίλει. (Να μη συναναστρέφεσαι κακούς ανθρώπους).-Σόλων
• Δεί τούς πατέρας τώ μηδέν αμαρτάνειν, αλλά πάντα ά δεί, πράττειν, εναργές εαυτούς παράδειγμα τοίς τέκνοις παρέχειν. (Οι πατέρες οφείλουν να παρουσιάζονται ως παράδειγμα στα παιδιά τους οχι ως μη σφάλλωντες, αλλά να κάμνουν όσα πρέπει, με ευκρίνεια και διαύγεια).-Πλούταρχος
• Ινα τώ παραδείγματι φωτεινότερον ποιήσω τόν λόγον. (Ώστε με το παράδειγμα να κάνω πιο φωτεινό το λόγο).-Πλούταρχος
• Επιστήμη ποιητική ευδαιμονίας. (Η επιστήμη είναι δημιουργός της ευτυχίας του ανθρώπου).-Πλάτων
• Χρήσιμ'ειδώς ούχ ό πολλά ειδώς σοφός. (Σοφός είναι όχι αυτός που ξέρει πολλά, αλλά αυτός που ξέρει χρήσιμα).-Αισχύλος
• Πασά τε επιστήμη, χωριζομένη δικαιοσύνης καί τής άλλης αρετής, πανουργία τις, καί ού σοφία φαίνεται. (Κάθε επιστήμη, όταν χωρίζεται από τη δικαιοσύνη και την υπόλοιπη αρετή, γίνεται πανουργία κι όχι σοφία).-Πλάτων
• Πάντες οί άνθρωποι τού ειδέναι ορέγονται φύσει. (Ολοι οι άνθρωποι εκ φύσεως επιθυμούν τη γνώση).-Πλάτων
• Χαλεπόν τό εύ γνώναι. (Δύσκολο το να γνωρίζουμε κάτι καλά).-Πιττακός
• Δίδασκε καί μάνθανε τό άμεινον. (Ο, τι είναι καλύτερο, αυτό να το διδάσκεις στους νέους κι ο ίδιος να το μαθαίνεις).-Πιττακός
• Νεώτερον δίδασκε. (Να γίνεις δάσκαλος των νέων).-Ηράκλειτος
• Χρή παίδ' έτ'εόντα καλά διδάσκομεν έργα. (Πρέπει τον άνθρωπο από την παιδική ηλικία να τον διδάσκουμε καλές πράξεις).-Φωκυλίδης
• Πρώτον τών έν ανθρώποις παίδευσις. (Πρώτο απ'όσα έχουν οι άνθρωποι, είναι η μόρφωση).-Αντιφών
• Απαιδευσία πάντων τών παθών μήτηρ. (Η απαιδευσία είναι μητέρα όλων των παθημάτων.-Πλούταρχος
• Διδασκάλους ζητητέον τοίς τέκνοις, οί καί τοίς βίοις εισίν αδιάβλητοι καί τοίς τρόποις ανεπίληπτοι καί ταίς εμπειρίαις άριστοι. (Δασκάλους για τα παιδιά μας πρέπει να ζητάμε εκείνους που είναι και η ζωή τους αδιάβλητη (ηθική) και η διαγωγή τους άμεμπτη (άσπιλη) και η κατάρτισή τους (γνώσεις) άριστη).-Πλούταρχος
• Τέκνα δεί παιδεύειν. (Τα παιδιά σου πρέπει να μορφώνεις).-Κλεόβουλος
• Απαντας ή παίδευσις ημέρους ποιεί. (Ολους η μόρφωση τους εξημερώνει).-Μένανδρος
• Εργάζου μοχθών ώς έξ'ιδίων βιοτεύσεως. (Να δουλέψεις με μόχθο για να τα φέρνεις γύρω στη ζωή σου).-Φωκυλίδης
• Μετά πόνου ή μάθησις. (Με κόπο αποκτά κανείς τις γνώσεις).-Αριστοτέλης
• Πόνος γάρ, ώς λέγουσιν, ευκλείας πατήρ. (Ο κόπος, καθώς λέγουν, είναι ο πατέρας της δόξας).-Ευριπίδης
• Απαντα τά καλά τού πονούντος γίνεται. (Ολα γενικά τα καλά γίνονται κτήμα του ανθρώπου, ο οποίος κοπιάζει).-Σοφοκλής
• Τών γάρ όντων αγαθών καί καλών ουδέν άνευ πόνου και επιμελείας οί θεοί διδόασιν ανθρώποις. (Εκ των υπαρχόντων αγαθών και καλών τίποτε δε δίνουν οι θεοί στους ανθρώπους χωρίς κόπο και επιμέλεια). -Ξενοφών
• Εργω κ'ουκέτι μύθω. (Εργα και όχι λόγια).-Αισχύλος
• Εύκλειαν έλαβον ούκ άνευ πολλών πόνων. (Δόξα απόκτησα με πολλούς κόπους).-Ευριπίδης
• Χαλεπόν εαυτόν γνώναι. (Είναι δύσκολο να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του).-Θαλής
• Χαλεπόν τό εύ γνώναι. (Είναι δύσκολο να φτάσεις στην αληθινή γνώση).-Πιττακός
• Γιγνώσκειν εαυτούς και σωφρονείν. (Να γνωρίζετε τον εαυτό σας και να γίνεσθε σώφρονες).-Ηράκλειτος
• Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα. (Ενα γνωρίζω, ότι δηλαδή δεν γνωρίζω τίποτε).-Σωκράτης
• Αρχή σοφίας γνώσις αγνοίας. (Αρχή της σοφίας είναι η γνώση της άγνοιας).-Κλεόβουλος
• Εδιζησάμην εμαυτόν. (Εξερεύνησα τον εαυτό μου).-Ηράκλειτος
• Πολέμιον ανθρώποις αυτοί εαυτοίς. (Ο εχθρός των ανθρώπων είναι ο εαυτός τους).-Ανάχαρσις
• Γνώθι σαυτόν. (Να γνωρίσεις τον εαυτό σου).-Χίλων
• Αιέν αριστεύειν καί υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν. (Πάντοτε να είσαι άριστος και ανώτερος των άλλων και να μη ντροπιάζεις το γένος των πατέρων σου).-Ομηρος
• Ενθα γάρ άμιλλα, ενταύθα καί νίκη εστίν. (Οπου υπάρχει άμιλλα, εκεί υπάρχει και νίκη).-Αριστοτέλης
• Αγαθή δ'Ερις ήδε βροτοίσιν. (Η άμιλλα είναι χρήσιμη στούς Θνητούς).-Ησίοδος
• Αθλα γάρ οίς κείται αρετής μέγιστα, τοίς δέ καί άνδρες άριστοι πολιτεύουσι. (Οπου προβάλλονται μεγάλα βραβεία της αρετής, εκεί και άριστοι πολίτες αναδεικνύονται).-Θουκυδίδης
• Ούκ εά με καθεύδειν τό τού Μιλτιάδου τρόπαιον. (Δεν με αφήνει να κοιμηθώ η λαμπρή νίκη του Μιλτιάδη).-Θεμιστοκλής
• Τήν τών δήμων ελευθερίαν ή τών αγαθών ανδρών άμιλλα φυλάττει. (Την ελευθερία των λαών διαφυλάττει η άμιλλα μεταξύ των έντιμων ανδρών).-Δημοσθένης
• Οι υπερβολικοί ανταγωνισμοί οδηγούν τα κράτη στην καταστροφή.-Πλούταρχος
• Αμιλλα είναι η τάση να φτάσει κανένας τον άλλον, που τον θαυμάζει ή και να τον ξεπεράσει, χωρίς να αισθάνεται φθόνο, για την υπεροχή του άλλου.-Αριστοτέλης
• Κρίνε δίκαια. (Η κρίση σου να είναι δίκαιη).-Σωσιάδης
• Η κρίσις χαλεπή. (Η κρίση είναι δύσκολη).-Ιπποκράτης
• Αιτιώ παρόντα. (Να κατακρίνεις κάποιον, όταν είναι παρών).-Σωσιάδης
• Τών παθών κρίσει καί ασκήσει περιγιγνόμεθα, πρότερον δέ ή κρίσις εστί. (Με την κρίση και την άσκηση κυριαρχούμε πάνω στα πάθη μας, μα η κρίση είναι το πρωτο).-Πλούταρχος
• Δεί κρίνειν τά τού καθ'ημέραν βίου συμβόλαια. (Πρέπει να κρίνετε τις δωσοληψίες της καθημερινής ζωής).-Δημοσθένης
• Μέ τήν όψιν καλλωπίζου, αλλ'έν τοίς επιτηδεύμασιν ίσθι καλός. (Να μη φροντίζεις μόνο την εξωτερική μορφή σου, αλλά να είσαι καλός στην δουλειά που ασχολείσαι).-Πιττακός
• Δύο δέ επιτεύγματα ή δύο φύσεις ακριβώς διαπονείσθαι σχεδόν ουδεμία φύσις ικανή τών ανθρώπων. (Δύο επαγγέλματα ή δύο τρόπους εργασίας κανένας σχεδόν από τους ανθρώπους δεν είναι ικανός να εξασκεί με επιτυχία).-Πλάτων
• Η ηθική έξ'έθνους περιγίνεται. (Η ηθική έχει τις ρίζες της στις συνήθειες).-Αριστοτέλης
• Ηθη τά πάντων έν χρόνω πειράζεται. (Με το χρόνο αποκαλύπτεται ο χαρακτήρας όλων).-Μένανδρος
• Ηθη πονηρά τήν φύσιν διαστρέφει. (Διεφθαρμένα ήθη διαστρεβλώνουν το χαρακτήρα).-Μένανδρος
• Μιμού τά σεμνά, μή κακούς μιμού τρόπους. (Να μιμήσαι τις πράξεις, που προκαλούν σεβασμό, αλλ'όχι τους κακούς χαρακτήρες).-Μένανδρος
• Να δοκιμάζεις το ήθος (το χαρακτήρα) των άλλων.-Σωσιάδης
• Ηθος ανθρώπω δαίμων. (Το ήθος δημιουργεί τη μοίρα του ανθρώπου).-Ηράκλειτος
• Ού τό ζήν περί πλείστου ποιητέου, αλλά τό εύ ζήν. (Δεν πρέπει να βάζουμε σε ανώτερη μοίρα την πεζή ζωή, αλλά την έντιμη, ηθική, ανώτερη ζωή).-Σωκράτης
• Πρός ζωήν αγαθήν, ή παιδεία καί ή αρετή μάλιστα άγουσιν. (Η μόρφωση και η άσκηση της αρετής οδηγούν προπαντός σε έντιμη ζωή).-Αριστοτέλης
• Λάθε βιώσας. (Να ζεις χωρίς να κάνεις θόρυβο).-Δημόκριτος
• Βίον αιρείσθαι τόν άριστον. (Να εκλέγετε ζωή την άριστη).-Πυθαγόρας
• Επιμελού βίου. (Να φροντίζεις για τη ζωή σου).-Θαλής
• Απας ό βίος τών ανθρώπων φύσει καί νόμοις διοικείται. (Ολη η ζωή των ανθρώπων ρυθμίζεται από τη φύση και τους νόμους).-Αριστοτέλης
• Η καλώς ζήν ή καλώς τεθνηκέναι τόν ευγενή χρή. (Η πρέπει να ζει κανείς με τιμή ή να πεθαίνει με τιμή).-Σοφοκλής
• Βραχύς ό βίος ανθρώπω εύ πράσσοντι, δυστυχούντι δέ μακρός. (Η ζωή φαίνεται σύντομη στον άνθρωπο που ευτυχεί, για το δυστυχή όμως είναι ατέλειωτη).-Απολλώνιος
• Καιρόν γνώθι. (Να γνωρίζεις την αξία του χρόνου).-Θαλής
• Χρόνος ό πάντων πρόγονος. (Ο χρόνος είναι αυτός που όλα τα δημιουργεί).-Πίνδαρος
• Χρόνου φείδου. (Να χρησιμοποιείς με οικονομία το χρόνο σου).-Χίλων
• Λύπης πάσης ιατρός γίνεται χρόνος. (Την κάθε λύπη ο χρόνος τη γιατρεύει).-Δίφιλος

-------------