ΑΙΜΟΜΙΚΤΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ

Βιβλίο-Πρόταση: Βυζάντιο. Τα ερωτικά εγκλήματα και οι τιμωρίες τους, έκδ. Περίπλους, Αθήνα, 2003.

«...αδελφού θυγατρί συνουσίαζεν»...

Από τον Ηράκλειο, στον «άτακτο» Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό

Στην αυτοκρατορική αυλή, οι αιμομικτικές σχέσεις κάθε άλλο παρά σπάνιζαν.
Η σύναψη τέτοιων σχέσεων με τη μορφή της γαμικής συμβίωσης εξυπηρετούσε τις πολιτικές φιλοδοξίες των αιμομικτών.
Άλλες φορές ο λόγος ήταν καθαρά το ερωτικό πάθος, το οποίο υπερνικούσε τα εμπόδια.
Όταν ο πατριάρχης Σέργιος προσπάθησε να εμποδίσει το γάμο του αυτοκράτορα Ηρακλείου με την ανιψιά του (από την αδερφή του) Μαρτίνα, με την οποία διατηρούσε από πριν αιμομικτικές σχέσεις, η σθεναρή αντίδραση του αργότερα κάμφθηκε και αναγκάστηκε να στέψει τη Μαρτίνα αυτοκράτειρα.
Οι πολίτες όμως της Κωνσταντινούπολης, γνωρίζοντας την παρανομία που διαπράχθηκε με τη συναίνεση τελικά της Εκκλησίας, αντέδρασαν έντονα και στον Ιππόδρομο λοιδόρησαν το αυτοκρατορικό ζεύγος.
Μάλιστα, τα δύο πρώτα παιδιά από αυτό το γάμο, που κράτησε πάνω από τριάντα χρόνια, γεννήθηκαν με σωματικές παραμορφώσεις:

«...ο γε προς πράξιν άθεσμον και ην Ρωμαίων απαγορεύουσι νόμοι ιδών, το προς την ανεψιάν Μαρτίναν ησπάσατο κήδος. Θυγάτηρ αύτη Μαρίας της αυτού ετύγχανεν αδελφής, πατρός δε Μαρτίνου, ον Μαρία προ Ευτροπίου γαμέτην εκέκτητο. Και δε δύο υιείς εξ αυτής τίκτει, ων τον μεν Φλάυιον, τον δε Θεοδόσιον προοηγόρευσεν. Η δίκη δε εθριάμβευε το αθέμιτον, και του μεν πρεσβυτέρου πιαρειμένον εδείκνυ τον αυχενα ως μηδ΄ ετέρωθι επιστρέψεσθαι οίον τε είναι, του δ΄ αυ νεωτέρου την ακουστικήν αψήρητο αίσθησιν και κωφόν ήδη απέφαινεν. Διήλεχον δε αυτού μάλιστα το άσεμνον συνοικέσιον επί ταις ιππικαίς αμίλλαις και οι του πράσινου δημόται χρώματος, συνήνουν τε επί ταύτη και συνέπραττον. Σέργιος δε των Βυζαντίων ιεράρχης γράμμασιν αυτός λιπαρής εγκείμενος ενουθέτει τω προς τω γύναιον τούτο κοινωνίαν ανήνασθαι. Ο δε αυτώ απελογείτο ως “ευ μεν έχει τα παρά σοι λεγόμενα: ο γαρ χρέος ως αρχιερεί και φίλω, ήδη εποδέδωκας· εφ΄ ημίν δε το λοιπόν κείσεται τα της πράξεως”.» (Nicephori Opuscula Historica, έκδ. C. de Boor, Λειψία 1880, σελ. 14).

Ο αδερφός του αυτοκράτορα αντιδρώντας στον αθέμιτο γάμο, έλεγε χαρακτηριστικά, όταν ο Ηράκλειος πήρε τη Μαρτίνα μαζί του στις εκστρατείες: «Θέλει να έχει την αμαρτία του διαρκώς μπροστά στα μάτια του». (Nicephori Opuscula Historica, έκδ. C. de Boor, Λειψία 1880, σελ. 23).


Με το δεύτερο γάμο του ο αυτοκράτορας Ηράκλειος (αριστερά στο εικονιζόμενο νόμισμα της εποχής) «νομιμοποίησε» τη μακρά αιμομικτική του σχέση με τη Μαρτίνα (δεξιά), τη δεκατετράχρονη κόρη της αδελφής του.
Μαζί της απόκτησε περίπου δέκα παιδιά, ορισμένα εκ των οποίων υπέφεραν από διάφορες σωματικές αναπηρίες.

(Βλ. Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στο Βυζάντιο.)

Ο Ηράκλειος είχε ένα ανατομικό πρόβλημα στην ουρήθρα· είχε έναν επισπαδία, που σημαίνει, ότι είναι αλλού το στόμιο της κύστης αντί να είναι εμπρός είναι δηλαδή στη ράχη του πέους.

Έτσι πολλοί έλεγαν, ότι αυτό, ήταν η θεία τιμωρία για τα ανόσια που έκανε.

Μιά άλλη ερωτική σχέση, αυτή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου με τη Σκλήραινα, ήταν αιμομικτική σχέση αφού η Σκλήραινα ήταν ανιψιά του.
Η σχέση τους ήταν συνάμα σχέση πορνείας, γιατί ο αυτοκράτορας ήταν ήδη παντρεμένος με την κατά πολύ μεγαλύτερή του βασίλισσα Ζωή, η οποία τελικά συναίνεσε στην παράνομη αυτή τριγωνική ερωτική συμβίωση:

«Αλλ΄ ο γε αυτοκράτωρ ουδ΄ εν αυτή τη προς την βασιλείαν εισόδω της γυναικός επιλέληστο, αλλά τοις μεν αισθητοίς όμμασι την βασιλίδα τεθέαται, την δε εκείνης μορφήν (εννοεί τη Ζωή) τοις από της ψυχής συνήθρει και συνελάμβανε, και την μεν ηγκάλιστο, την δε εγκόλπιον είχεν εν τη ψυχή...» (Ψελλός, σελ. 142).

Μωσαϊκό από την Αγία Σοφία με τον Κωνσταντίνο Θ΄ τον Μονομάχο και τη νόμιμη σύζυγό του, αυτοκράτειρα Ζωή, εκατέρωθεν του Ιησού.
(Το τρίτο πρόσωπο του ερωτικού τριγώνου, η ανιψιά του αυτοκράτορα, Σκλήραινα, δεν εικονίζεται).

Ένας άλλος αυτοκράτορας, ο Μανουήλ Α΄ ο Κομνηνός διατηρούσε επίσης αιμομικτικές σχέσεις με μια ανιψιά του, που ήταν κόρη του αδερφού του. Άν και νιόπαντρος, την άφησε πολλές φορές έγκυο χωρίς συγχρόνως να παραμελεί τις άλλες μαιτρέσσες, στις οποίες προσέφερε τις ίδιες υπηρεσίες.



Ο Μανουήλ A΄ Κομνηνός
είχε σχέσεις με την κόρη του αδελφού του.





Ο εξάδερφός του, ο «άτακτος» Ανδρόνικος, που αργότερα θα γίνει αυτοκράτορας, απήγαγε τη νεότερη αδερφή της ανιψιάς τού Μανουήλ, που ήταν και δική του ανιψιά, και μάλιστα απέκτησε μ΄ αυτήν ένα παιδί.
Η κόρη παραπονέθηκε στο θείο της Μανουήλ, που θέλησε να επιπλήξει αυστηρά τον «άτιμο διαφθορέα». Τότε ο Ανδρόνικος απάντησε, ότι δεν είχε με την κοπέλα παρά συγγένεια 3^ου βαθμού και άρα ήταν λιγότερο επιλήψιμη η πράξη του από του εξαδέρφου του Μανουήλ, ο οποίος δε δίστασε να διακορεύσει την κόρη του αδερφού του.
Είπε χαρακτηριστικά, ότι ως Βυζαντινός πολίτης, απλώς ακολούθησε το παράδειγμα του αυτοκράτορά του · έτσι κι αλλιώς στο ίδιο εργαστήρι όλα τα αγγεία κατασκευάζονται από τον ίδιο πηλό!

«Και τοις επιτιμώσιν Ανδρονίκω δια το της συνουσίας αθέμιτον η αφ΄ εστίας μίμησις πρόχειρος εις απόλογον ην, και χαριεντιζόμενος ανθυπέφερεν ως φιλεί το αρχόμενον εξομοιούσθαι τω άρχοντι και τα της αυτής ομοστοιχεί και συνάδει ως κεραμείας, εις τον εξάδελφον αποσκώπτων ταύτα και βασιλέα τον Μανουήλ ως ομοιοπαθέσιν υποκύπτοντα πάθεσιν ή γουν και χείροσιν αλισκόμενον, είπερ ο μεν αδελφού θυγατρί συνουσίαζεν, ο δ΄ Ανδρόνικος εξαδέλφου παιδί συγκατέκειτο.» (Νικήτας Χωνιάτης, σελ. 104, βλ. και Gerard Walter, H καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1999, σελ. 194).

Ο αιμομίκτης, υπέρωρος την ηλικίαν, ρικνός και χαλαρός -σύμφωνα με την περιγραφή του Νικήτα Χωνιάτη- Ανδρόνικος, συγκατακλινόταν και παραγκαλιζόταν την ορθοτίτθιον νεανίδα, την ροδοδάκτυλον και δρόσον έρωτος στάζουσαν

Ο Ανδρόνικος μεταβαίνοντας στις μακρινές επαρχίες του Βυζαντίου συνέχισε να συνάπτει αιμομικτικές σχέσεις. Πρώτα με μιά νύφη του αυτοκράτορα, κατόπιν με κάποια εξαδέρφη. Και όταν αργότερα ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο, παντρεύτηκε τη μόλις εντεκάχρονη αρραβωνιαστικιά του ανιψιού του, Αλεξίου Β΄ του Κομνηνού, γιού του Μανουήλ Α΄ του Κομνηνού, τον οποίο κατάφερε να διώξει από το βασιλικό θρόνο.

«...και ουκ ησχύνετο Κρονίων απόζων ανεψιού γυναικί μιλτοπαρήω και τρυφερά και μήπω το ενδέκατον έτος, εξηνυκυία μέλλων αθεμίτως συγκατακλίνεσθαι και παραγκαλίζεσθαί ο πέπων την ομφακίζουσαν, ο υπέρωρος την ηλικίαν την ορθοτίτθιον νεανίδα, ο ρικνός και χαλαρός την ροδοδάκτυλον και δρόσον έρωτος στάζουσαν.» (Νικήτας Χωνιάτης, σελ. 138-142.)

Γιώργος Δ. Καούρας

Σημείωση

Ο κ. Γιώργος Καούρας σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ασχολείται με την έρευνα της Ιστορίας του Βυζαντινού Δικαίου. Το παραπάνω άρθρο αποτελείται από αποσπάσματα από το βιβλίο του:

Βυζάντιο. Τα ερωτικά εγκλήματα και οι τιμωρίες τους,
έκδ. Περίπλους, Αθήνα, 2003.

Ο τίτλος, οι εικόνες και οι υπότιτλοι είναι της «Ελεύθερης Έρευνας».
Διαβάστε επίσης:

Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στο Βυζάντιο

Οι δυό γάμοι βυζαντινού αυτοκράτορα με άνδρες