Η διαφορά Φιλοσόφου-Απαιδεύτου κατά τον Επίκτητο

«Τις στάσις ιδιώτου και φιλοσόφου» 

(Ποια είναι η στάση του απαίδευτου και του φιλοσόφου).

«Η πρώτη διαφορά ιδιώτου και φιλοσόφου•ο μεν λέγει «ουαί μοι διά το παιδάριον,διά τον αδελφόν,ουαί διά τον πατέρα»,ο δ’,αν ποτε ειπείν αναγκασθή,«ουαί μοι» επιστήσας λέγει «δι’εμέ».προαίρεσιν γαρ ουδέν δύναται κωλύσαι ή βλάψαι απροαίρετον ει μη αυτή εαυτήν.αν ουν επί τούτο ρέψωμεν και αυτοί,ώσθ’όταν δυσοδώμεν,αυτούς αιτιάσθαι και μεμνήσθαι,ότι ουδέν άλλο ταραχής ή ακαταστασίας αίτιον εστίν ή δόγμα,ομνύω υμίν πάντας θεούς,ότι προεκόψαμεν.νυν δ’άλλην οδόν εξ αρχής εληλύθαμεν.ευθύς έτι παίδων ημών όντων η τιτθή,ει ποτέ προσεπταίσαμεν χάσκοντες,ουχί ημίν επέπλησσεν,αλλά τον λίθον έτυπτεν.τί γαρ εποίησεν ο λίθος;διά την του παιδίου σου μωρίαν έδει μεταβήναι αυτόν;πάλιν αν μη εύρωμεν φαγείν εκ βαλανείου,ουδέποθ’ημών καταστέλλει την επιθυμίαν ο παιδαγωγός,αλλά δέρει τον μάγειρον.άνθρωπε,μη γαρ εκείνου σε παιδαγωγόν κατεστήσαμεν;αλλά του παιδίου ημών•τούτο επανόρθου,τούτο ωφέλει.ούτως και αυξηθέντες φαινόμεθα παιδία.παις γαρ εν μουσικοίς ο άμουσος,εν γραμματικοίς ο αγράμματος,εν βίω ο απαίδευτος».
(Η πρώτη διαφορά ανάμεσα στον απαίδευτο και τον φιλόσοφο είναι η εξής •ο ένας λέει «αλίμονό μου, για το παιδάκι μου, για τον αδερφό μου, αλίμονό μου για τον πατέρα μου», ενώ ο άλλος, αν ποτέ αναγκαστεί να πει «αλίμονό μου», αφού σταματήσει για λίγο, λέει «για μένα».
Γιατί την βούληση τίποτε πέρα απ’αυτή δεν μπορεί να την εμποδίσει ή να την βλάψει, παρά μόνο η ίδια τον εαυτό της. Αν, λοιπόν,κι εμείς έχουμε αυτή την τάση, ώστε, όταν δεν πηγαίνουμε καλά, να κατηγορούμε τον εαυτό μας και να θυμόμαστε ότι τίποτε άλλο δεν είναι αίτιο ταραχής ή αστάθειας παρά μόνο η κρίση μας, σάς ορκίζομαι σε όλους τους θεούς ότι προοδεύσαμε.
Τώρα,όμως, από την αρχή πήραμε άλλο δρόμο. Αμέσως κιόλας, από τότε που ήμασταν παιδιά, η τροφός, αν κάποτε με το στόμα ανοιχτό σκοντάφταμε, δεν μάλωνε εμάς, αλλά χτυπούσε την πέτρα. Γιατί, τί έκανε η πέτρα; Για την παιδική σου ανοησία έπρεπε αυτή να μετακινηθεί;
Πάλι αν μετά το μπάνιο δεν βρίσκουμε κάτι να φάμε, ποτέ ο δούλος που μάς προσέχει δεν καταπραΰνει την όρεξή μας,αλλά δέρνει τον μάγειρα. ΄
Ανθρωπε, μήπως σε διορίσαμε παιδαγωγό του μάγειρα;  Μόνο του παιδιού μας •αυτό να διορθώνεις, αυτό να βοηθάς. Έτσι,ακόμη κι όταν έχουμε μεγαλώσει, φαινόμαστε-φερόμαστε σαν παιδιά.
Γιατί, παιδί είναι: ο άμουσος στα μουσικά, ο αγράμματος στα γράμματα, στην ζωή ο απαίδευτος).  (Πηγή:«Διατριβαί» του Επικτήτου).